هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه)
ششم اسفند ماه ۱۳۰۶
بایگانی دسته: یادمان و یادنامه‌ها
مهدی اخوان‌ثالث ـ زمستان (مجموعهٔ ترانه‌ها)
«زمستان»، در دی ماه سال ۱۳۳۴، از قلم «مهدی اخوان ثالث» (م. امید) تولد یافت و دی ماه امسال (۱۳۹۲)، پا به پنجاه و هشت سالگی گذاشت. این شعر که در زمان سرودن از سوی شاعر به «احمد شاملو» تقدیم شده بود، سال بعد در مجموعۀ شعری به همین نام منتشر شد.
یادنامهٔ نیمایوشیج
احمد شاملو (صدای شاعر) از عموهایت (برای مرتضی کیوان)
«از عموهایت» یکی از شعرهای مشهور احمد شاملو است. تاریخ سرایش سالی پس از تیرباران شدن «مرتضی کیوان» است. شاعر این شعر را در خطاب به پسر خود «سیاووش» سروده است.
۱۲شهریور، سالگشت روز خاموشی «آتش کاروان»
عکس از «مهرانه آتشی»
برگرفته از فصلنامه «بررسی کتاب، ویژه هنر و ادبیات»
یادنامهٔ «مهدی اخوان‌ثالث»
یادنامهٔ «همایون خرم»
مهندس همایون خُرم
نُهم تیرماه ۱۳۰۹ ـ بیست و هشتم دی‌ماه ۱۳۹۱
در عالم موسیقی و ترانه ـ چنانچه افتد و دانید ـ این بیشتر نام و صدای خوانندۀ ترانه است که در یاد شنونده باقی می‌ماند. بعد از آن شاید بیت‌های از شعر ترانه و بخشی از ملودی آن در زمزمه‌های هر از گاهی که من و شما را بوده و هست.
آثار و ساخته‌های مهندس «همایون خُرم» اما در خاطره‌های ما از چنان قوام و دوامی برخوردار است که شنیدن نام ترانه و یا نوشتن بخشی از شعر آن، بیش از هر چیز، یادآور ملودی و آهنگ آن است.
خط، صدا و چند ترانه از «رهی معیری»
دهم اردیبهشت‌ماه، برابر است با سالگشت زادروز «رهی معیری». به یادبود او نمونه‌ای از سروده و دستخط زیبایش را همراه با چند جمله با صدای او ، و چند ترانه از یادگارهای ماندگار این شاعر و ترانه‌سرای معاصر را ببینید، بخوانید و بشنوید!
فریدون فرخزاد: تنها صداست که می‌ماند (۲)
فریدون فرخزاد: تنها صداست که می‌ماند (۱)
معینی کرمانشاهی: خوشه‌چین
جروشنک (نگاهنگ) کریسمس
ما «کریسمس» را بابت همزیستی با ارامنۀ مقیم ایران می‌شناسیم. ارامنه که شاخه‌ای از ارتدکس هستند بر این باورند عیسی‌بن‌مریم، پنجم ژانویه متولد شده و آن را با نام «جروشنک» جشن می‌گیرند. در واقع اگر قرار است کریسمس را به هموطنان ارمنی تبریک بگوییم، باید امروز باشد.
این ترانه که حال و هوای آوازهای کلیسایی را دارد اما ربطی به کریسمس و تولد مسیح ندارد. به زبان ارمنی است و شنیدنی و بهانۀ یادآوری این روز. ماریام ماتوسیان آن را خوانده است و گویا از آمدن دُرنا یا لک‌لک‌ها می‌گوید و خبرهایی که با خود می‌آورد.
مولوی: رو سر بنه به بالین (احمد شاملو، شهرام ناظری)
بیست و ششم آذر (۱۷ دسامبر)، مصادف است با سالمرگ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (مولوی) [۱]. شاعر اندیشمندی که بیشتر او را با دفترهای شش‌گانۀ «مثنوی معنوی» و سرایندۀ «دیوان کبیر شمس» می‌شناسیم.
حکایت آخرین غزل این شاعر بزرگ را که ساعتی پیش از مرگ سرود به روایت «دکتر شفیعی‌کدکنی»، دکلمۀ این سروده را با صدای «احمد شاملو» و آواز «شهرام ناظری» همراه با نوای تنبور «سید خلیل عالی‌نژاد» بشنوید.
یادنامهٔ «حمید مصدق»
حمید مصدق
نُهم بهمن ۱۳۱۸ ـ ۷ آذر ۱۳۷۷
ایرج جنتی‌عطایی ـ بن‌بست (داریوش)
روی جلد صفحۀ ترانۀ «بن‌بست»، طرح از: ایرج نجومی
امروز (پنجم آذر ماه) مصادف با پنجمین سال درگذشت «بابک بیات» یکی از چند نام برجسته در فصل «ترانۀ نوین موسیقی معاصر ایران» و «ترانۀ معترض» است. به یادبود او، دکلمه‌ای قدیمی با صدای «ایرج جنتی‌عطایی» را بر آهنگی از ساخته‌های ماندگار او همراه با اجرای «داریوش اقبالی»، از ترانۀ «بن‌بست» بشنوید.
به نهمین سالگشت خاموشی «فرهاد مهراد»
نهم شهریور ماه، همچنین مصادف است با نهمین سال درگذشت «فرهاد مهراد»، مردی که با صدایی تلخ می‌خواند و یادش در خاطرات ما شیرین و روشن است. چند ترانه از خوانده‌های او را همراه با متن شعر و صدای دکلمۀ شاعر بشنوید و بخوانید!
یادمان جهان پهلوان «غلامرضا تختی»
در بارۀ «غلامرضا تختی» کم نگفته‌اند و بسیار شنیده‌اید. نمی‌خواهم به کلیشۀ معمول تکرار مکررات کنم و دوباره‌نویسی شرح حال و سابقه و فهرست مسابقات جهانی و مدال‌های طلا و نقره‌ای که او در آنجاها به‌دست آورد. این شرح احوال را می‌توانید از جمله در جاهای دیگر بخوانید.
تک‌گویی در فیلم‌های «علی حاتمی»
سابقۀ «تک‌گویی‌های نمایشی» در تئاتر، به نمایشنامۀ «شهر قصه» اثر «بیژن مفید»، با اجرای «محمود استادمحمد» برمی‌گردد. [یادمان اسفندیار منفردزاده (بخش نخست)
از «صدای بی‌صدا» تا «سکوتم را مکن باور»
(یادمان هفتاد سالگی «اسفندیار منفردزاده»)
نوشتن در بارۀ «اسفندیار منفردزاده» سخت نیست. او آدمی سر راست است. با تربیت و مرامی برآمده از «حرمت مردم» و «رفاقت» که از محله‌ای قدیمی با ساخت و بافتی از «زورخانه» و «بازارچه» و «بچه‌محل» می‌آید. در تمام این راه هفتاد سالهای هم که آمده، از «مردم» به معنای عام آن جدا نبوده و نمانده است.
نوشتن به کارهای او که می‌رسد اما چندان ساده و سر راست نیست. کارنامۀ فعالیت‌های هنری او چندین بخش دارد و متنوع است. کارنامه‌ای که به سه دورۀ نوجوانی، جوانی و میانسالی او تقسیم می‌شود و کارهای هر دوره پیوندی ظریف با تب و تاب‌های سیاسی ـ اجتماعی زمانۀ خود دارد و رنگ‌گرفته از نگاهی نوجو و گاه حتی ماجراجویانه و بدعت‌گذار اوست.
آنچه در زیر می‌خوانید اما به بهانۀ «هفتاد سالگی اسفندیار منفردزاده» است و بیشتر یادداشتی سردستی از یادداشت‌های من راوی این حکایت است [+] که فهرست‌وار نوشته‌ام تا روزی فرصتی درخور و آنچنان که باید دست دهد و با وقت و حوصلۀ استاد جور بیاید و بنشینیم تا باقی‌اش را هم خود او تعریف کند و ما کتابت کنیم.
* * *
یادمان اسفندیار منفردزاده (بخش دوم)
[ ۱۳۴۷ ] ـ تا اینجا ده سال کار موسیقی در رادیو، تنظیم و رهبری ارکستر دانشگاه تهران در اجرای «اپرای فتح بابل» و «اپرای تخت‌جمشید» اثر دکتر «رضا ناروند» کافی است تا به این فکر و ایده رسید که به مقولۀ موسیقی جدی‌تر و علمی نگاه کند. پس امکانی که برای تحصیل موسیقی در آلمان مهیا شده را باید دریافت.
یادمان اسفندیار منفردزاده (بخش سوم)
[ ۱۳۵۰ ] ـ این سال هم مثل سال پیش، با شش کار ریز و درشت، سالی پُر بار است. چهار کار در زمینۀ موسیقی فیلم‌های کوتاه برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: «پسر و ساز و پرنده» نقاشی متحرکی ساختۀ «فرشید مثقالی» که در جشنوارۀ فیلم کودکان ونیز جایزه می‌گیرد. «رهایی» ساختۀ «ناصر تقوایی». «قصۀ درخت هلو» کار «حسن تهرانی»، «گل‌باران» از «علی‌اکبر صادقی». و نمایشنامهٔ شنیداری «بُزی که گم شد» نوشتهٔ «نادر ابراهیمی» [+]
یادمان اسنفدیار منفردزاده (بخش چهارم)
[ ۱۳۵۴ ] ـ این‌سال هم یکی از سالهای پُر کار و بار می‌شود. موسیقی و ترانۀ فیلم «ماهی‌ها در خاک می‌میرند» را می‌سازد. ترانۀ «سقف» را. شعرش را از میان سروده‌های «ایرج جنتی‌عطایی» انتخاب کرده و «فرهاد مهراد» می‌خواند. فیلم «هفت‌تیرهای چوبی» ساختۀ «شاپور قریب» برای «کانون فکری» را هم تدوین می‌کند؛ موسیقی‌اش را هم می‌سازد.
یادمان اسفندیار منفردزاده (بخش پنجم)
[ ۱۳۵۷ ] ـ سالی که در تاریخ ایران ثبت شده و خواهد ماند. سال انقراض حکومت سلطنتی در ایران و جمهوری شدن این کشور. سالی که انگار نه از فروردین ماه، که از هفدهم شهریور ماه آن‌سال شروع می‌شود. آن‌سال که بهار به بهمن افتاده بود.
یادمان اسفندیار منفردزاده (بخش ششم)
[ ۱۳۷۵ ] ـ حالا دیگر پانزده سالی می‌شود که «منفردزاده» در آمریکاست. لس‌آنجلس، با اینکه از بابت جمع شدن اصحاب ترانه در این شهر، بازار جا افتاده‌ای برای تولید ترانه است ولی از قرار و آن‌طور که دیده و شنیده می‌شود، از آن بازارهای شلوغ و پر سر و صدا و هیاهوست. بگو: بازار مکاره.
شبانه‌های «شاملو» برای «غلامحسین ساعدی»
غلامحسین ساعدی [گوهر مراد] و احمد شاملو [الف. بامداد]
پیشینۀ پیشکش کردن قصاید بلند و حتی دیوان اشعار از سوی شاعر به شاه و صاحب‌منصبان، از زمان «فرخی سیستانی» و «فردوسی» و دیگر شاعران متقدم در تاریخ ادبیات ما ثبت شده و بر اهل کتاب روشن است.
تک‌گویی‌های ماندگار (قیصر)
تک‌گویی ماندگار سینما و تئاتر ایران
«بهمن مفید»
در فیلم «قیصر»
زندگی و آثار امین‌الله حسین (کانون پرورش فکری)
زندگی و آثار «امین‌الله حسین» (کانون پرورش) (شنیداری)
او از سوخته‌بالان فرهنگ ایران‌زمین است. مردی همیشه به‌یاد اصل. هنرمندی برای همیشه ایرانی که با دور افتادن حدود شصت سال از حوزه‌ی زبان فارسی و در احاطه‌ی محضِ زبان‌های روسی، آلمانی و فرانسه، «فارسی» را به‌خاطر دارد.
صدایش، حکایت کودکی‌اش و فارسی سخن‌گفتنش را پس از این‌همه سال بشنوید. فارسی یک ایرانی که هرگز رنگ وطنش را به‌درستی ندیده است.
زندگی و آثار «ابوالحسن صبا» (شنیداری)
زندگی و آثار ابوالحسن صبا
نقاشی: فرشید مثقالی
صدای: فیروزه امیرمعز
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۵۲
یادمان «صمد بهرنگی» (سنگ مزار)
عکس از: فریناز قاسمی
صمد بهرنگی در نهم شهریور ۱۳۴۷ (در سن ۲۹ سالگی) در رود ارس، در ساحل روستای «شام‌گوالیک» [کاوانی] غرق شد و جسدش را چند روز بعد در ۱۲ شهریور در نزدیکی پاسگاه «شُتربان» (چند کیلومتری محل غرق شدنش) از آب گرفتند. جنازه‌ٔ او در گورستان«امامیه» در تبریز دفن شده است.
یادمان صمد بهرنگی
امروز (دوم تیر ماه) سالگشت زاد روز «صمد بهرنگی» است. مجموعه‌ی یادمان او را با صدای «غلامحسین ساعدی»، آواز «بهروز دولت‌آبادی»، تابلو نگاره‌‌ای از «آزاده اخلاقی»، اجرای نمایشنامه‌ای ماهی سیاه کوچولو به زبان فارسی و تُرکی، متن کامل این داستان با نقاشی‌های «فرشید مثقالی»، و ناخوانده‌هایی در بارۀ این کتاب را به قلم «سیروس طاهباز» ببینید، بخوانید و بشنوید!