در تاریخ ادبیات معاصر ایران شاعرانی داریم که گرچه صاحب «دیوان» و مجموعهٔ اشعار هستند ولی یکی دو سروده از آنهاست که برای مردم بیشتر شناخته شده است. مثل «پژمان بختیاری» که با غزل «افسانهٔ عشق» شهرت دارد. شعری که برای بسیاری با مطلع آن (در کنج دلم عشق کسی خانه ندارد) بیشتر شناخته شده است
ایشون [داود پیرنیا] یه روز منو صدا کرد و گفت: «آقای ترقی، یک کاری اینجا ما ضبط کردیم مالِ آقای روح‌الله خالقی‌ست. این، شعر نداره. این رو آهنگش رو من می‌ذارم رو ضبط صوت، تا شما بشنوید من میرم تا استودیو شماره هشت و برمی‌گردم، ببینم نظرتون راجع به این آهنگ چیه!؟»
گفته‌اند نامش «مهناز» بود، که نبوده است. و نوشته‌اند که «شمس المولک حمیدی» است، که نیست. اسم و فامیل واقعی‌اش «گل‌اندام طاهرخوانی» بود. ما همه اما او را به نام هنریش «سوسن» شناخته و می‌شناسیم.
ترانۀ «مرد تنها» (با صدای بی‌صدا)، با صدای «فرهاد مهراد» با ملودی آهنگی که بر متن فیلم سوار است، روی صحنه‌هایی که «رضا»، سوار بر موتورش، در شب‌زدگی خیابان‌های تهران می‌‌راند اولین ترانۀ متن فیلم است که شعرش را «شهیار قنبری» سروده. اولین شعر بدون وزن یا به اصطلاح «سپید» است که ترانه می‌شود.
مینا اسدی را بیشتر با دفترهای شعرش و با عنوان «شاعر» می‌شناسیم. او در حوزهٔ مطبوعات هم نامی آشناست. جوان‌های قدیمی نوشته‌های او را در نشریات دههٔ پنجاه و از آن‌جمله هفته‌نامهٔ «فردوسی» به‌یاد دارند. او همچنین چهره‌ای شناخته‌شده در حرکت‌های سیاسی، فرهنگی و فعال در مسائل مربوط به حقوق زنان و کودکان در کشور سوئد است.
چاووش‌های ۱۱ و ۱۲، آخرین آلبوم‌هایی است که کانون موسیقی چاووش در پایان دورهٔ فعالیت رسمی خود منتشر کرد.
چاووش ۱۱ شامل تک‌نوازی سنتور توسط «مجید کیانی» است که در مهر ماه سال ۱۳۶۰ منتشر شد. چاووش ۱۲ اما دو نوازی «پرویز مشکاتیان» (سنتور)، و «ناصر فرهنگ‌فر» (تمبک) بود که در «سه‌گاه»، «بیات تُرک» و «دشتی» اجرا شده است.
چاووش ۱۰ یکی دیگر از ۱۲ مجموعه‌ای‌ست که توسط «کانون موسیقی چاووش» در سال ۱۳۶۲منتشر شد. این اثر، همکاری گروه «شیدا» و «عارف» در یادمان استاد آواز ایران «حسین طاهرزاده» است.
چاووش ۹ یا «جان جان»، نُهمین مجموعهٔ موسیقی از ۱۲ آلبوم چاووش است. این آلبوم با همکاری گروه «شیدا» در دستگاه سه‌گاه و با آواز «محمدرضا شجریان» اجرا شد.
چاووش ۸ نام آلبومی با صدای «شهرام ناظری» و «سیما بینا» است که با همکاری گروه «شیدا» با سرپرستی «محمدرضا لطفی» ساخته شد.
چاووش ۷ نام مجموعه‌ای از انتشارات «کانون موسیقی چاووش» است که با صدای «محمدرضا شجریان» و «شهرام ناظری»، با همکاری «گروه شیدا» و «گروه عارف» در سال ۱۳۵۸ به مناسبت سالگرد انقلاب ۱۳۵۷ ایران اجرا شد.
چاووش ۶ که در ضمن با نام «انقلاب ۲» نیز شناخته‌شده است، ششمین مجموعهٔ موسیقی از ۱۲ آلبوم چاووش است که در آذرماه سال ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شد.
چاووش ۵ یکی از مجموعهٔ ۱۲ آلبوم موسیقی چاووش است که با صدای «هنگامه اخوان» و با همکاری «گروه شیدا» و «عارف» اجرا شد.
چاووش ۴ اثری مشترک از «گروه شیدا» و «گروه عارف» است. تصنیف و آوازهای این آلبوم با صدای «شهرام ناظری»، و آهنگ‌های آن آثاری از ساخته‌های «پرویز مشکاتیان» و «محمدرضا لطفی» است.
چاووش ۳ نام آلبومی با آواز «شهرام ناظری»، تک‌خوانی «بیژن کامکار»، و به نوازندگی «گروه شیدا» به سرپرستی «حسین علیزاده» است. آهنگسازی ۵ قطعهٔ آلبوم از «حسین علیزاده» و ۳ قطعهٔ آن از ساخته‌های «محمدرضا لطفی» است.
چاووش ۳ که در ضمن با نام «انقلاب ۱» نیز شناخته‌شده است حال و هوای انقلابی و حماسی دارد و به شکلی بیانگر احساسات و تفکرات سال‌های اولیه انقلاب ۱۳۵۷ است. این آلبوم در مایه‌های ماهور، بیات اصفهان و چهارگاه ساخته شده‌است.
چاووش ۲ را «محمدرضا لطفی» بر اساس سروده‌ای از «محمد فرخی یزدی» و به نام سرود «آزادی» ساخت که با صدای «شهرام ناظری» اجرا شد. این تصنیف که در دستگاه ماهور تنظیم شده بود آغازی شایسته برای این خواننده‌ٔ جوان بود تا نشان دهد از قابلیت‌های بسیار در آوازخوانی برخوردار است.
انجمن موسیقی کانون چاووش در دهه ۱۳۵۰ با تلاش« محمدرضا لطفی» (گروه شیدا)، «حسین علیزاده»، «پرویز مشکاتیان» (گروه عارف) و حمایت‌های معنوی «هوشنگ ابتهاج» شکل گرفت و در طول فعالیت خود ۱۲ آلبوم موسیقی با نام‌های« چاووش» منتشر کرد.
از این پُست به بعد، هر شب، یکی از چاووش‌ها را از این مجموعه به ترتیب انتشار، بر روی سایت «راوی حکایت باقی» بشنوید.
از مثلث‌های هنری مشهور در عالم ترانه‌سرایی، یکی هم جمع سه نفره‌ی «پرویز یاحقی» [آهنگ‌ساز]، «بیژن ترقی» [ترانه‌سرا]، و «حمیرا» [آوازخوان]، بود. از نتایج کار گروهی این جمع، یکی هم آن چند برنامه‌ی «گل‌های رنگارنگ» بود که در نزد اهل نظر جلوه‌ای یافت و پسند عام و خاص واقع شد.
نوذر پرنگ
۲۰ اسفند ۱۳۱۶ ـ ۲۲ مرداد ۱۳۸۵
«نوذر پرنگ» شاید برای بسیاری نام چندان آشنایی نباشد، ولی کمتر کسی است که ترانه‌هایی که شعرش را او سروده نشنیده و یا به‌خاطر نداشته باشد. «اسب سُم‌طلا»، «غروبا که میشه روشن چراغا» و مشهورتر از همهٔ این‌ها، آن چند خط ترانهٔ «تولد، تولدت مبارک».
وقتی می‌گویی: «ترانه‌ای از سروده‌های بیژن ترقی و آهنگی از پرویز یاحقی»، شاید پیش از همه، آن چند ترانهٔ ماندگار که با شعر و آهنگ این دو هنرمند همراه با صدای حمیرا در برنامه‌های گل‌های رنگارنگ پخش شده است را به‌یاد بیاوریم.
مهدی خالدی، علی تجویدی، حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خُرم
در جمع آهنگ‌سازانی که ساز تخصصی‌شان ویلون است «مهدی خالدی»، «علی تجویدی»، «حبیب‌الله بدیعی»، «پرویز یاحقی» و «همایون خُرم» را «پنج سوار سرنوشت موسیقی ایران» می‌نامندند.
عکس از «مهرانه آتشی»
برگرفته از فصلنامه «بررسی کتاب، ویژه هنر و ادبیات»
راست: همایون خُرم، تورج نگهبان
«تورج نگهبان»، در کنار ترانه‌سرایانی چون: رحیم معینی کرمانشاهی، بیژن ترقی، اسماعیل نواب صفا و کریم فکور سرآمد نسل دوم از ترانه‌سرایان معاصر است.
مهندس همایون خُرم
نُهم تیرماه ۱۳۰۹ ـ بیست و هشتم دی‌ماه ۱۳۹۱
در عالم موسیقی و ترانه ـ چنانچه افتد و دانید ـ این بیشتر نام و صدای خوانندۀ ترانه است که در یاد شنونده باقی می‌ماند. بعد از آن شاید بیت‌های از شعر ترانه و بخشی از ملودی آن در زمزمه‌های هر از گاهی که من و شما را بوده و هست.
آثار و ساخته‌های مهندس «همایون خُرم» اما در خاطره‌های ما از چنان قوام و دوامی برخوردار است که شنیدن نام ترانه و یا نوشتن بخشی از شعر آن، بیش از هر چیز، یادآور ملودی و آهنگ آن است.
نهم شهریور ماه، همچنین مصادف است با نهمین سال درگذشت «فرهاد مهراد»، مردی که با صدایی تلخ می‌خواند و یادش در خاطرات ما شیرین و روشن است. چند ترانه از خوانده‌های او را همراه با متن شعر و صدای دکلمۀ شاعر بشنوید و بخوانید!
چند سالی است که از شهرت «سوسن» می‌گذرد و او هنوز یکی از خواننده‌های محبوب مردم است. صدا و ترانه‌های او آنقدر به گوش و خاطره آشناست که فیلم‌سازها از آن در زمینۀ صحنه‌های فیلم‌هایشان استفاده می‌کنند.
اسم «سوسن» و صدای خاص و ترانه‌های مشهور او، می‌شود معنای «فضا سازی» در بعضی از صحنه‌ها، و بیشتر شاخص محیط‌های مردمی و آشنا و غیر شیک‌و‌پیک!!
«سوسن» را در تلویزیون هم می‌بینیم. در سریال سیزده قسمتی «کاف شو» کاری دیدنی از «پرویز صیاد» در نقد و انتقادی طنز گونه از کارکرد سازمان صدا و سیما و اشاراتی به مافیای روابط و بند و بست‌های حاکم در آنجا.
هنوز سال ۱۳۴۸ است. ترانۀ «نمیشه» یکی از اولین خوانده‌های «سوسن»، با شعر و آهنگی از «منوچهر گودرزی» چنان در میان مردم گل کرده که کارگردان فیلم «دنیای پر امید»، به امید جذب تماشاچی و فروش بیشتر، اجرای این ترانه را با صدا و حضور «سوسن»، در فیلم جا می‌دهد.
حالا سال ۱۳۴۹ است. «سوسن» دیگر فقط نمی‌خواند، بازی هم می‌کند. در صحنه‌ای از فیلم خوب و خوش ساخت «پنجره» از «جلال مقدم»، با بازی «بهروز وثوقی» و «گوگوش».
با اینکه زبان گفتار آدم‌های فیلم دور از ادبیات و فرهنگ کوچه بازار است و فضا و ساختار آن از نوع فیلم‌های لومپنی و کلاه‌مخملی رایج نیست؛ «جلال مقدم» اما چند ترانۀ به اصطلاح لاله‌زاری را در جای درست خود به کار می‌گیرد و در آن میان انگار حق «سوسن» را چرب‌تر ادا می‌کند!
سال ۱۳۴۸ است که برای اول بار صدایش به سینما کشیده می‌شود. «ناش ناش نیناش ناش، کلاه مخملی رو باش». شعرش را «تورج نگهبان» گفته و آهنگش را «اسفندیار منفردزاده» مخصوص برای فیلم «قیصر» ساخته است. ترانه‌ای که «شهرزاد» (کبری سعیدی) در اولین نقش سینمایی خود آن را می‌خواند و می‌رقصد.
