امروز (هشتم فروردین ماه) ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» سروده‌ی شهیار قنبری نیم‌قرن را پشت سر می‌گذارد و ۵۲ ساله می‌شود. حکایت این ترانه را به روایت و صدای خود شاعر بشنوید. از کریم‌آقا چمن‌آرا (شرکت آهنگ روز) تا نظر احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج، و نامه‌ای که دکتر علی شریعتی نوشت.
شهیار قنبری در توضیح این ترانه نوشته است:
قصه‌ی دو ماهی، سرآغاز ترانه‌ی نوین ایران است. میلاد من است. بند ناف ترانه‌ی من این‌چنین بریده می‌شود. در کنج دنج آپارتمان کوچکم. پشت سینما «پاسفیک». جاده‌ی قدیم شمیران. کوروش کبیر.
بیست‌سالگی‌ست و تو به یک آتشفشان می‌مانی. ردای تازه‌ات را بر تن داری. اما هنوز و همچنان، غیبت عشق گمشده، آزارت می‌دهد. کودکی گمشده را در قصه‌ی دو ماهی، دوباره از نو صاحب می‌شوم.
[دریا در من، گزینۀ ترانه‌های شهیار قنبری، نشر نکیسا (آمریکا)، چاپ اول ۱۹۹۵، صفحه ۲۸ و ۲۹]
* * *
«قصه‌ی دو ماهی» و استعاره‌های آن در نامه‌ی دکتر علی شریعتی
از تاثیر کلام و پیام ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» بر اهل قلم و اندیشه، یکی هم نامه‌ی دکتر علی شریعتی به دوست و همفکر خود سیروس سهامی است.
نامه‌ای که در روزهای سخت قبل از دستگیری او در زمستان سال ۱۳۵۲ نوشته شده است. نامه‌ی او با شعر «قصه‌ی دو ماهی» شروع می‌شود و در ادامه‌ی آن می‌نویسد:
«این است سرنوشت ما که به حباب‌های بزرگ نوک می‌زدیم! و اکنون فاصله‌مان که در مکان از چند گام بیشتر نمی‌شد از چند هزار کیلومتر کمتر نیست و فاصله‌مان در زمان که از چند ساعت بیشتر نمی‌شد اکنون آن‌چنان که پیداست از چند سال کمتر نخواهد بود.»
[نقل از روزنامه روشنگر، شماره ۲، سال دوم، پنجشنبه ۱۶ فروردین‌ماه ۱۳۵۸]
* * *
نکته‌های در باره‌ی ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی»
● به باور بسیاری ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» سرآغاز دوره‌ی «ترانه‌ی نوین» در موسیقی معاصر ایران است.
● اولین اجرای «قصه دو ماهی» در اسفند ۱۳۴۹ برای پخش در برنامه‌های نوروزی تلویزیون در آن سال بود.
● با این‌که شهیار قنبری و بابک افشار خود پای ثابت استودیو طنین بودند اما «قصه دو ماهی» در بهار سال ۱۳۵۰ در استودیو ال‌کوردوبس که امکانات به‌روزتری داشت، ضبط شد. «قصه دو ماهی» نخستین ترانه‌ای است که در استودیو ال‌کوردبس ضبط شد.
● آهنگ ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» از ساخته‌های بابک افشار و تنظیم و سازبندی واروژان بود. یکی از شاخصه‌های آثار واروژان استفاده‌ی او از سازهای زهی است. ویلونسل آهنگ این ترانه را همایون خسروی نواخت. او در فیلم مستندی که از مراحل ضبط یکی از ترانه‌های گوگوش در لوس‌آنجلس تهیه شده، تعریف می‌کند که: خانمی به نام الهه حمیدی وُکالیست ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» بود.
● در ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» برای اولین‌بار صدای کُر زنانه در ارکستر جای گرفت.
● از آن سالها ـ و هنوز هم ـ گوگوش را «شاه‌ماهی هنر ایران» می‌نامند. این عنوان از همین ترانه‌ی «قصه‌ی دو ماهی» به او رسیده است. بعد از او بود که خوانندگان دیگر هم هر کدام لقبی یافتند.
* * *
دکلمه ـ ترانه‌های «شهیار قنبری» در سایت «راوی حکایت باقی»
* * *