از حکایت‌های رفته از یاد در روزگار ما یکی هم داستان عکاسخانه‌ها و عکسهای آتلیه‌ای است. عکسهای سیاه‌سفیدی که اکثر ما چندتایی از آنها را در آلبوم عکسهای قدیمی‌مان داریم.
قصدم البته نوشتن تاریخ عکاسی در ایران نیست که آن را اینجا و آنجا مفصل نوشته‌اند و سابقه‌اش به دوران محمدشاه قاجار در صد و هشتاد سال پیش می‌رسد؛ نقطه شروع را عکاسخانه‌ی حسن‌آباد و محمدجعفر خادم می‌گذارم که هفتاد سال پیش (۱۳۳۱) بود.
در ایران، چاپ نمایه‌ی تجاری عکاسخانه [لوگو] به شکل کلیشه یا مُهر در گوشه‌ای از کادر عکسها در قطع کارت‌پستال از اواسط دهه‌ی چهل مرسوم شد. جمع‌آوری عکسهای این مجموعه بر اساس همین مُهر و نمایه [لوگو] قرار گرفته است.
نام عکاسخانه‌ها به ترتیب حروف الفبا و نمونه‌های کار هر عکاس نیز بر همین اساس مرتب شده است. که با کلیک روی آن، تصویر را خواهید دید.
برای تکمیل شدن این مطلب، آنچنان که مجموعه‌ای ماندگار از هنر عکاسان آتلیه‌ای شود و در آینده به کار پژوهش بیاید و به یادگار بماند، همراهی علاقه‌مندانی را می‌طلبد که در این باره اطلاعات بیشتری دارند. مثلا نشانی عکاسخانه‌ها که در کدام شهر و خیابان بودند، نام صاحب و مدیر آن، یا نمونه‌های عکسهایی از ایندست، اگر خود در آلبومهای خانوادگی دارند و مایل به انتشارشان در این مجموعه هستند؛ یا در وبگردی‌هایشان به عکسهای مارک‌دار برمی‌خورند که در این مجموعه نیست.
parand.se@gmail [dat] com
* * *
آس (فتو) (عکاس سینمایی)
نشانی: ضلع شمالی خیابان عباس آباد بین پادگان عباس آباد و پمپ بنزین.
متعلق به: برادران صادقپور
● فروزان
استودیو هادی
نشانی: خیابان پهلوی، کوچه سرمد
متعلق به: دکتر هادی شفائیه
● هوشنگ ابتهاج
● مهین اسکویی
● مهین اسکویی (مجله سپید سیاه، اسفند ماه ۱۳۳۶)
● مهین اسکویی (مجله اطلاعات بانوان، شهریور ۱۳۳۸)
● فهیمه اکبر
● الهه
● اِولین باغچه‌بان
● اِولین باغچه‌بان (مجله سپید سیاه، شهریور ۱۳۳۸)
● م. ا. به‌آذین (۱)
● م. ا. به‌آذین (۲)
● سیمین بهبهانی
● پوران (۱)
● پوران (۲)
● پوران (۳)
● پوران (۴)
● پوران (لفاف صفحهٔ گرامافون)
● پوران (لفاف صفحهٔ گرامافون)
● ابوالقاسم حالت
● انوشیروان روحانی
● عباس شاپوری
● شهین
● ژاله علو (۱)
● ژاله علو (۲)
● حسن گلنراقی
● ژانت لازاریان
● مرضیه (۱)
● مرضیه (۲)
● مرضیه (آگهی برگزاری کنسرت)
● فریدون مشیری
● فرانک میرقهاری
● نیما یوشیج (۱)
● نیما یوشیج (۲)
● نیما یوشیج (۳)
● پرویز یاحقی
● یاسمین
● روی جلد مجله بانوان (مرداد ماه ۱۳۳۶)
● آگهی، نشانی و لوگوی آتلیه هادی
● از یادگارهای ماندگار «هادی شفائیه» در این سایت
برق (عکاسی) [ساکو]
نشانی: خیابان نادری
متعلق به: ساکو
● محمدرضا پهلوی و همسرش فوزیه
● رضا شاه و دخترش اشرف پهلوی
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۱)
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۲)
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۳)
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۴)
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۵) (مهر برجسته)
● فوزیه فؤاد (پهلوی) (۶) (مهر برجسته)
افشین (فتو)
نشانی: نبش جنوبی میدان ولیعهد
متعلق به:
● ایرن
● رامش (۱)
● رامش (۲)
● رامش (۳)
● رامش (۴)
● رامش (۵)
● رامش (لفاف صفحهٔ گرامافون)
● فروزان
● ناصر مسعودی
● بهروز وثوقی
● ویکتوریا
● ویگن
البرز (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● الهه
اندیشه
نشانی: / متعلق به:
پارک
نشانی: لاله‌زار، نبش کوچه رفاهی
متعلق به:
پر
نشانی: / متعلق به:
● ناصر مسعودی
● عباس مهرپویا
● هما
چهره (فتو)
نشانی: / متعلق به:
پرس فتو
نشانی: لاله‌زار
متعلق به: اصغر بیچاره
خادم (عکاسخانه) (تاسیس ۱۳۳۱)
نشانی: خیابان سپه، میدان حسن‌آباد
متعلق به: محمدجعفر خادم
● آیدین أغداشلو
● عبدالحسین فرمانفرمائیان
● عکاسخانه خادم (۱۳۳۱)
● عکاسخانه خادم (۱۳۳۲)
● عکاسخانه خادم (مهر برجسته)
● آگهی عکاسخانه خادم (مجهز به نور مصنوعی)
● آگهی عکاسخانه خادم (چه شیرین گریه می‌کنند)
● تاریخچه و روایت‌های مربوط به «عکاسخانه خادم» (شنیداری)
● عکسی از «قمرالملوک وزیری» در پیشواز از مرگ! «عکاسخانه خادم»
سایه (فتو)
نشانی: خیابان شاه
متعلق به: یرواند میکائیلیان و آرکادی
● عبدالله الفت
● فرح پهلوی
● عطاالله خرم
● روفیا
● شهلا ریاحی
● هما خامنه‌ای (۱)
● هما خامنه‌ای (۲)
● ویگن
سهیلا (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● پرویز جعفری
● حسن نصیری
سیما (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● ایرج
شاهین (عکاسی)
نشانی: چهار راه لاله‌زار، بالاخانه‌ی شیرینی و پیراشکی مُعیلی
شیوا (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● مریم روحپرور (۱)
● مریم روحپرور (۲)
فلو (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● آفت
فوکس (فتو)
نشانی: / متعلق به:
● الهه
● بیژن ترقی
● داریوش رفیعی
کارلو (فتو)
نشانی:
متعلق به: علی باقرزاده
● پروین نوری‌وند
● همایون خرم (۱)
● همایون خرم (۲)
کارمن (عکاسی)
نشانی: میدان ۲۴ اسفند / متعلق به: فرخ فخرالدینی
●
کاوه
نشانی: / متعلق به:
● آفت
ناز (فتو)
نشانی: / متعلق به:
ناجی (فتو)
نشانی: خیابان شاهرضا بین چهاراه پهلوی و صبا
متعلق به: برادران خلوتی (سعید و مسعود)
● پروین امیرقلی
● رامش
● الهه عضدی
● ویدا قهرمانی
● ویدا قهرمانی (مجله ستاره سینما، اردیبهشت ۱۳۳۴)
● گوگوش
● گوگوش (لفاف صفحهٔ گرامافون)
هالیود (عکاسی) (عکاس سینمایی)
نشانی: خیابان لاله‌زار، روبروی سینما البرز
متعلق به: اکبریان
همایون (عکاسی)
نشانی: لاله‌زار پایین‌تر از سینما ایران.
متعلق به: مرتضی همایون، عباس همایون [مدیران «کاروان فیلم»]
● شهلا ریاحی
● اورانوس نادری
● اورانوس نادری، نواب صفا
یونیورسال (فتو)
نشانی: / متعلق به:
* * *
● عکاسی‌های دیگر خیابان لاله‌زار:
پرنس / ویدا / انوش / رکس (ضیائیان) / مترا فیلم / فتو ورزش (اسپرت) [محمود پاکزاد] / ادیسون / پرتو / پرتوی / اکونومی / پارت / فتو اوفا / تهامی /
توضیح راوی:
● برای پیدا کردن نام صاحبان و نشانی عکاسخانه‌ها در این فهرست از راهنمایی‌های آقایان: علی جانپور، فریدون معزی مقدم، و مطلب «لاله‌زار، از شکوه تا احتضار» نوشته‌ی «ابراهیم حقیقی» [مجله آنگاه، شماره ۱۲] بهره بردم.
● عکاسی‌های دیگر (در تهران) که هنوز نمونه‌ی کاری از آنها ندارم.
⊕ بانکی (فتو) (عکاس سینما)
نشانی: خیابان استانبول روبروی پلاسکو.
متعلق به: رضا بانکی [فیلمبردار سینما]
⊕ شایان (عکاسی)
نشانی: خیابان لاله‌زار، جنب تئاتر جامعه باربد
متعلق به: ولی‌الله قاسمی
⊕ زهره (عکاسی)
نشانی: خیابان لاله‌زار، پایین‌تر از کوچه مهران.
متعلق به: پدر ابراهیم حقیقی [عکاس، گرافیست]
⊕ فدرا (فتو)
نشانی: خیابان پهلوی بالاتر از فروشگاه کورش
صاحب: سعید سخایی
⊕ سایه (گالری)
نشانی: خیابان تخت طاووس
صاحب: یرواند میکائیلیان
⊕ متروپل (فتو)
نشانی:
متعلق به: احمد مایل افشار که پسرهایش: قاسم، حمید و مجید که نمایندگی دوربین‌های کانون در ایران را گرفتند. (فوتو متروپل داروی ظهور و ثبوت عکاسی هم می‌فروخت.)
⊕ مهتاب (عکاسی)
نشانی: میدان بهارستان، اول شاه‌آباد.
متعلق به: شکرالله رفیعی [کارگردان]، عزیز رفیعی [کارگردان]، عباس همایون [بازیگر] (در «کاروان فیلم» شریک بودند.)
⊕ شبرنگ (عکاسی)
نشانی: خیابان سلسبیل
متعلق به: هوشنگ شاهرخی (آموخته‌ی عکاسی هالیود)، اکبر شاهرخی
⊕ شبرنگ (عکاسی)
میدان شاهپور
صاحبان: ابراهیم موسوی، نورالدین گودرز دشتی (آموخته نزد برادران شاهرخی ـ هالیود)
⊕ بابک (عکاسی)
نشانی:
متعلق به: یدالله بحیرائی (آموخته نزد صاحبان عکاسی شاهپور ـ میدان شاهپور)
این عکاسی در نیمه‌ی دوم دهه‌ی چهل توسط «فرهنگ مقیمی» (صاحب آن) به عکاسی فرهنگ تغییر نام داد.
⊕ شکیب (فتو)
نشانی: شمال چهار راه استانبول (فروشنده دوربین، ظهور و چاپ عکس درجه یک)
⊕ واهه (فتو)
نشانی: اول خیابان نادری، بعد از دیوار سفارت انگلیس، رو به روی پاساژ پلاسکو
متعلق به: واهان ترپانچیان
⊕ رامک (آتلیه)
نشانی: خیابان آریانا / متعلق به: مسعود حاجی‌پور
⊕ شعله (عکاسی)
نشانی: تجریش، جنب سینما آستارا / متعلق به: اکبر شعله
⊕ اِلنا (عکاسی)
نشانی: تجریش، اول خیابان دربند/ متعلق به: احمد
⊕ آفتاب (عکاسی) (بعدا: عکاسی جهان)
نشانی: چهارراه لشگر، روبروی باغشاه / متعلق:
⊕ بهمن (فتو)
نشانی: خیابان پهلوی، نرسیده به تجریش، جنب پمپ بنزین باغ فردوس
⊕ کلمبیا (عکاسی)
نشانی: لاله‌زار / متعلق به:
⊕ ونوس (فتو)
نشانی: میدان حسن‌آباد / متعلق به:
⊕ دیانا (عکاسی)
نشانی: میدان حسن‌آباد / متعلق به:
⊕ ویلا (فتو)
نشانی: خیابان شاه‌آباد / متعلق به:
⊕ ستاره (عکاسی)
نشانی: سه راه امین حضور / متعلق به:
⊕ هنر (عکاسی)
نشانی: / متعلق به:اصغر خوشرو
⊕ پلازا (فتو)
نشانی: / متعلق به: هوشنگ
عکاسی «فروزان» و «خورشید» از عکاسخانه‌های بودند که برق داشتند:
* * *