در عالم موسیقی و ترانه‌های ایرانی خوانندگانی داریم که با وجود چندین و چند ترانه در کارنامه‌ی هنری خود اما بیشتر با یک ترانه‌ی مشخص است که شناخته می‌شوند. این ترانه در اجرا یا بازخوانی‌اش با صدای هر کسی برای شنونده همواره یادآور نام و صدای خواننده‌ی اصلی آن است. ترانه‌ی «جان مریم» با صدای «محمد نوری» از آندست ترانه‌ها است.
به جز اجرای این ترانه، شعر آن را هم محمد نوری سروده است؛ بر آهنگی از «کامبیز مژدهی» که خود حکایتی شنیدنی دارد. کامبیز مژدهی از آن آهنگسازانی است که «کم»، اما «خوب» کار کرده است. در طول سه سال (۱۳۳۵ تا ۱۳۳۸) دوازده آهنگ بیشتر نساخته؛ بعد هم در پی تحصیل راهی خارج از کشور شده است و دیگر نه فقط آهنگی از او شنیده نمی‌شود بلکه در رسانه‌ای از او مصاحبه و گفتگویی هم نمی‌شنویم.
و این بود تا چندی پیش که با پیگیری و همت تهیه‌کننده «پادکست مترونوم» برای اولین بار صدای این آهنگساز باذوق را می‌شنویم که از قضا داستان چگونگی خلق آهنگ «جان مریم» را تعریف می‌کند. بخش کوتاه‌شده‌ای از صحبت‌های کامبیز مژدهی ـ برگرفته از پادکست مترونوم ـ را در تراکت اول از جعبه موسیقی این صفحه بشنوید.
پانویس راوی:
● در بخشی از صحبت‌های کامبیز مژدهی به استودیویی که ترانه‌ی جان مریم در آنجا ضبط شد اشاره می‌شود. یادم آمد تعریفی از این استودیو را در روایتی از «اسفندیار منفردزاده» در کتاب زندگی‌نامه‌ی او به این شرخ خوانده‌ام.
«گرام‌های «تپاز» که با صفحه‌های چهل‌وپنج دور کار می‌کردند توانستند کم‌کم جایگزین گرامافون‌های دستی و صفحه‌های سنگی هفتاد و هشت دور شوند. به همین خاطر برادران «جواهرچی» که صاحب کمپانی «رویال» بودند، برای اجرا و ضبط مجددِ ترانه‌های [قاسم] جبلی، قراردادی با [ابراهیم] سلمکی بستند تا آن‌ها را روی صفحه‌ی چهل‌وپنج دور ضبط و منتشر کنند. جمعه‌ها صبح با سلمکی و جبلی و چند نوازنده‌ی دیگر به باغ خانگی جواهرچی‌ها در امیریه می‌رفتیم که یک گوشه‌اش کارهای مربوط به صفحه‌سازی و تکثیرشان را انجام می‌دادند و گوشه‌ای دیگر هم، اتاقکی را به اسم «استودیو» مجهز کرده بودند که آنجا، چندین روز، از صبح تا عصر، چند ترانه از کارهای جبلی را ضبط کردیم.»
[عصاران حسین، شناسنامه‌ی اسفندیار منفردزاده، دفتر نخست: از آغاز تا قیصر، تهران، موسسه انتشارات نگاه، ۱۴۰۱چاپ دوم، صفحه ۱۲۶ و ۱۲۷]
● روایت «کامبیز مژدهی» از چگونگی ساختن آهنگ «نازنین مریم» برگرفته از پادکست مترونوم است. اپیزود ۲۹ این پادکست به تاریخچه‌ی این ترانه اختصاص دارد و بسیار شنیدنی است. از ساختن ملودی این آهنگ و نواختن آن با ساز دهنی که در دهه‌ی چهل آرم برنامه‌ای در رادیو تهران شد و کرواتِ کارمزد! «محمد نوری» برای سرودن شعر این آهنگ، تا ماجرای چگونگی اجرای ترانه‌ی «جان مریم» در مراسم ترحیم زنده‌یاد «مریم میرزاخانی» (ریاضی‌دان مشهور ایرانی) که همسر او پیانوی آن را نواخت. [آن برنامه را از اینجا بشنوید.]
* * *