ایران‌الدوله هِلِن:‌ رباعیات خیام

● «اشرف‌السادات حسینی» ملقب به «ایران‌الدوله هِلن» از اولین خوانندگان زن ایرانی بود که صدایش ضبط شد. از او به‌عنوان اولین زن آموزش‌دهنده‌ی ردیف‌های موسیقی یاد می‌شود و نخستین کسی است که تصنیف «مرغ سحر» را خوانده‌ است.

● در کتاب «زنگ موسیقی» نوشته‌ی «مصطفی اسلامیه» به نقل از «مرتضی‌خان نی‌داوود» آمده است:
«. . .  من و موسی [نی‌داوود] و رفقای دیگر، در کوچه‌‌ای به‌نام بختیاری‌ها، در خیابان علاء‌الدوله، [فرودسی] مدرسه‌ای با اسلوبی بهتر و اصولی‌تر تاسیس کرده بودیم.
آنجا همه سازها تدریس می‌شد. مدرسه‌ی خوبی بود و اعتبار و شهرتی به‌هم زده بود. هم استادنش درجه‌ی یک بود و هم شاگردانش. آقایانی مثل موسی‌خان معروفی، ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهی و مرتضی و رضا محجوبی که بیشترشان را از کلاس دوریش‌خان می‌شناختم.
خانم‌ها هم به آن مدرسه می‌آمدند. علاوه بر خانم [قمرالمولک] وزیری، خانم پروانه، خانم روح‌انگیز، خانم ملوک ضرابی، خانم ایران‌الدوله هم می‌آمد که هم شعر می‌گفت؛ و هم تار و پیانو می‌زد. خانمی بود به تمام معنا هنرمند، نقاشی هم می‌کرد و شاگرد کمال‌الملک بود.
در این دوران بود که گاهی کنسرت می‌دادیم. تعداد زیادی صفحه هم پُر کردیم. مثل «ز من نگارم» که درویش‌خان ساخته بود و  خانم قمرالملوک خواند، با شعر ملک‌الشعرا بهار؛ یا تصنیف «آتشی در سینه دارم جاودانی» که بنده ساخته بودم روی شعر پژمان بختیاری که باز هم خانم قمرالملوک خواند؛ یکی هم آهنگ «مرغ سحر» که صفحه‌اش را با خانم ایران‌الدوله پُر کردیم.
برگرفته از کتاب: زنگ موسیقی، مصطفی اسلامیه، نشر نیماژ، چاپ اول، ۱۳۹۵، صفحه‌ ۳۹

* * *