«اسفندیار منفرد زاده» که خود نیز در رابطه با پروندۀ «خسرو گلسرخی» توسط «ساواک» دستگیر و مدتی را در زندان اوین گذرانده بود، با سابقۀ درخشانی که به عنوان آهنگساز، هم در سینما و هم در خلق ترانههای که به «ترانۀ معترض» شهرت یافت، در واقع کسی است که سرود «بهاران خجستهباد» را به شکلی که امروز میشنویم خلق و ماندگار کرد.
او در یادداشتی به تاریخ ۲۴ آوریل سال ۲۰۰۴ [میلادی] در استکهلم سوئد، ما را با گوشهای دیگر از تاریخچۀ این اثر آشنا میکند. «منفرد زاده» در یادداشت خود توضیح میدهد که چون در ابتدا هیچیک از یاران و همبندان «کرامت» نام سرایندۀ اصلی شعر را نمیدانستند، به «سیاوش کسرایی» مراجعه میکنند. و مینویسد:
«. . . سیاوش كسرایی گفت شاعرش را نمیشناسد. شعر روی كاغذ، نغمه میطلبد. حسن [فخار] و پدرام [اکبری] در حافظۀ خود گردش میكنند تا ملودی سرود را بیابند. زمزمه میكنند و آنچه میخوانند هربار شكلی متفاوت دارد و گاهی شباهتهایی به كارهای شنیده شده پیدا میكند. میپرسم: «شاید كرامت این شعر را بر بستر آهنگی شناخته شده نوشته باشد؟»
پاسخ اما چیزی را روشن نمیكند. آنگاه آنچه را این دو عزیز روایت میكنند، بر «پنج خط» مینویسم و سپس، بنابر ضرورتهای فُرم موسیقایی در تلفیق با شعر موجود، حركتِ ملودی را رسم میكنم و به تمرین و تنظیم و ضبط آن میپردازم. البته صدای «مینو وزیری» و «شهلا فاطمی» را نیز همراه با تكرار صداهای خودم، در آمیختن (میكس) نهایی، برای پوشش خطاهای اجتنابناپذیر در ضبط، اضافه میكنم تا با وجود شتاب، به اجرایی قابل تحمل از سُرود «بهاران خجستهباد!» كرامت دانشیان رسیده باشم. . . » [یاد ماندهها، جلد دوم، نصرتالله نوح، صفحات ۴۱ ـ ۴۲]
آنگونه که پیداست سرودی که امروز ما با نام «بهاران خجستهباد!» میشنویم نه آن است که در آغاز با صدای «علی برفچی»، «عبدالله و ابوالفضل قهرمانی»، «فرهاد مافی»، «حسن فخار» و «پدرام اکبری» تمرین و در استودیوی «صبا» به مدیریت «رحیم شبخیز» ضبط شده، بلکه نسخهای است که با صدای «اسفندیار منفرد زاده» و همصدایی همسر او «شهلا فاطمی» و یکی از دوستان مشترکشان «مینو وزیری» اجرا شده.
«منفرد زاده» همانطور که گفته شد به علت وضعیت خاصی که در روزهای اول پیروزی انقلاب وجود داشته، امکان دسترسی به نوازندگان و گروهی که بتوانند یکجا جمع شوند و آهنگ را اجرا کنند نبوده و به همین دلیل خود او تمام سازها را یک به یک و جدا مینوازد و آنها را با همان امکانات فنی موجود، با صدای سرودخوانی خود و آن دو دیگر، میکس میکند.
او ضمن یادداشتی دیگر که به تاریخ ۲۹ ژانویه سال ۲۰۰۵ میلادی در وبلاگ خود بهنام «بالای گود، رخصتی برای نوشتن» منتشر کرده، سابقۀ اجرای این سرود را بر همگان بیشتر روشن میکند و مینویسد:
«. . . سرود «بهاران خجستهباد» با شتاب و با سازهایی در حد اسباب بازی، با وسائل ضبط زیر متوسط سال انقلاب ـ یعنی بسیار ابتدائی امروز ـ با صداهایی کاملا غیر حرفهئی در منزل و نه در استودیو، ضبط شده است. . . اگر سرود «بهاران خحستهباد» بدون کمک امتیازات ویژه با چنین اقبالی ماندگار میشود، عشق و ایثار انسانی بزرگ و عاشق، نیروی پرتوان ماندگاری آن بوده است، نه موسیقی و اجرا با صدای من. . . »
برگشت به تاریخچهٔ سرود «بهاران خُجسته باد!»
* * *
در بارهٔ «اسفندیار منفردزاده» در این سایت:
یادمان هفتاد سالگی «اسفندیار منفردزاده»
* * *