His Master´s Voice
صفحۀ عتیقۀ لاکی، کو وسیله‌یی که بخواند؟
با نگارۀ سگ و بوقش، حیف اگر خموش بماند
این سگ نشسته به زانو، گو بلاید از سر نیرو
یار غار عهد کهن را، بل ز خواب خوش بپراند
سکه‌های کهنۀ ایشان، قصۀ مکرر ما شد
قلب کودکانۀ ما را کس به «شهروا» نستاند
قلب کودکی به شماری کودکانه می‌زند آری
تهمت مرض منهیدش راز او طبیب نداند
صفحۀ عتیقه، بگو، هان! زن‌خدای خانه کجا شد
کز رخت غبار بگیرد، از دلت ملال براند؟
کوک و دست و پنچۀ نرمش آن کند که ناوک سوزن
سالیان کودکیم را در شیارها بدواند
دخترک به نغمۀ رقصی در حریر و تور گل‌افشان
همچو بوتۀ گل و سوسن دست و دامنی بتکاند
کوک و دست نازک مادر گم شدند و، ناوک سوزن
در شیار صفحۀ لاکی تاختن دگر نتواند
صفحۀ شکستۀ لاکی! «تاج» کو؟ «قمر» کو؟
«مرتضی» چه شد که به زخمی تبض ما را بجهاند؟
جمله خفته‌اند و ـ دریغا! ـ خفته کی برآورد آوا
بانگ زاغ و بوم دمادم گوش خسته بدراند
چهرۀ زمانه دگر شد، شور کودکانه به سر شد
صفحۀ عتیقۀ لاکی خوبتر همان که نخواند
شهریور ۱۳۷۳
سیمین بهبهانی
از مجموعه اشعار «یک دریچه آزادی»
* * *
اولین صدایی که از صفحۀ گرامافون شنیده شد، صدای مظفرالدین‌شاه بود. قبلۀ عالم! که به تاریخ ۲۶ دی‌ماه سال ۱۲۸۴ برابر با شانزدهم ژانویه سال ۱۹۰۶ توسط شرکت انگلیسی Gramophone Concert Record ضبط و تکثیر شده بود.
ذات اقدس همایونی! (مظفرالدین‌شاه) در جایی از سخنان خود خطاب به «امیر اتابک» نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه می‌فرمایند: «پاداش این خدماتی که به من می‌کنید، و به مملکت ایران می‌کنید، البته خدا، و سایۀ خدا که خودمان باشیم [!!] به شما خواهم داد.»
صدای «حمید قنبری»، است در تعریف خاطره‌ای شنیدنی از ماجرای صفحه پر کردن او در مصاحبه‌ای با «رامین فرزاد» برگرفته از برنامۀ «سرگذشت رادیو»
«. . . ژاله خانوم تو دلی! قربان خانوم. ژاله خانوم. . . من حالا ـ الان ـ یه تکه‌ای واست می‌زنم، از اون چیزایی که دوس داری. اسمش به‌نظرم یادت باشه. «دیلمان». . . یه دفعه می‌زنم، یه دفعه هم می‌خونم. . .»
اجرایی استثنایی از «دیلمان» که «صبا» اوائل دهۀ سی، آن را همراه با پیامی ضبط کرد و برای دخترش «ژاله»، که در پاریس به تحصیل باله اشتغال داشت فرستاد.
هفت هشت ماهی قبل از مرگ صبا بود [سال ۱۳۳۶] که گفتگویی با او از رادیو ایران پخش شد. بخش‌های از آن گفت‌وگو که به کارهای آموزشی صبا می‌پردازد و قطعه‌ای که نواخت را در اینجا بشنوید!
* * *
آغاز مطلب:
تاریخچۀ گرامافون و صفحۀ موسیقی در ایران (۱)
* * *