نسل جوان ما شاید چندان با نام «سیمین آقارضی» نوازنده‌ی ساز «قانون» آشنا نباشند؛ کمی بزرگترهای ما اما اگر نه به نام و چهره، که حتما صدای ساز و اجراهای دلنشین او را به‌یاد دارند. از سر اتفاق به مطلبی در باره‌ی «زنانه بودن ساز قانون» برخوردم که در آن از جمله به این بانوی هنرمند اشاره شده بود. خلاصه‌ای از آن مطلب را همراه با آثاری از تکنوازی‌های زنده‌یاد سیمین آقارضی بخوانید و بشنوید.
از بخت‌یاری بود شاید که این کلیپ از قانون‌نوازی بانو سیمین آقارضی را یافتم. احتمالا مربوط به یکی از برنامه‌های تلویزیون ایران در آن سالهای دور است. یادش خوش و گرامی‌باد.
در فرهنگ موسیقی جهانی سازهایی هستند که به صورت سنتی متعلق به جنسیتی خاص تلقی می‌شده است؛ ولی این‌که تا چه حد دلایل این انتخاب‌ها منطقی و علمی است، جای بحث مفصل وجود دارد. […]
در باور عامه، ساز «هارپ» زنانه تلقی می‌شود، چراکه گمان عامه چنین است که بانوان به‌دلیل برخورداری از انگشتانی ظریف‌تر، از اجرای نوانس‌ها و تکنیک‌های ظریف آن، بهتر بر می‌آیند. در میان سازهای ایرانی بَدَل «هارپ» در ۳۰ ساله گذشته «چنگ» بوده است. […]
آغاز رواج ساز «قانون» به‌صورت رسمی و آکادمیک در ایران با تلاش‌های «مهدی مفتاح» صورت می گیرد. او که از شاگردان ویولون ابوالحسن صبا بود، سابقه‌ای از آموزش ساز قانون از یک نوازنده‌ی عرب داشت. او به‌فکر می‌افتد این ساز را به صورت جدی در ایران احیا کند؛ چرا که قانون را سازی ایرانی و مصادره شده توسط اعراب می‌دانسته است (لازم به ذکر است که اعتقاد بعضی از پژوهشگران موسیقی بر این است که مخترع ساز قانون، «فارابی» دانشمند بزرگ ایرانی است).
مهدی مفتاح در سال ۱۳۳۶، به‌منظور آموختن شیوه‌های نوازندگی این ساز نزد اعراب، راهی کشور عراق می‌شود و پس از بازگشت به ایران، به آموزش این ساز در هنرستان می‌پردازد.
ولی از سلطه‌ی بانوان به این ساز از کجا آغاز می‌شود؟
مفتاح با شیوه‌ی عربی به شاگردانش قانون درس می داده است. «سیمین آقارضی» و «ملیحه سعیدی» از شاگردان مفتاح بوده‌اند و با استعدادی که از خود نشان می‌دهند در نوازندگی از استاد خود نیز پیشی می‌گیرند.
ولی باز اینجا نیست که نوازندگی قانون به نام بانوان زده می‌شود! پس از رواج تلویزیون و پخش برنامه‌های موسیقی ایرانی که مورد توجه هنردوستان قرار می‌گرفت، گاهی اجراهایی از تکنوازی یا همنوازی قانون با ارکستر ایرانی پخش می‌شد که تقریبا تمامی این اجراها مربوط به سیمین آقارضی و ملیحه سعیدی بود.
تکرار این تصاویر، و مخصوصا پخش مکرر تکنوازی‌های سیمین آقارضی، صدای این ساز را شهرتی گسترده‌تر بخشید و تصویر بانوی خنیاگر با ساز قانون (همچون تصاویر باستانی چنگ‌نوازان زن) در ذهن عموم، ثبت و ضبط شد.
زیبایی و وقار این ساز در دستان یک بانوی تکنواز، انگیزه‌ی خوبی بود برای بانوان جوان که این ساز را به عنوان ساز تخصصی خود انتخاب کنند و این‌گونه بود که امروز هم بیشتر نوازندگان برجسته‌ی قانون را بانوان تشکیل می‌دهند.
خلاصه‌ای از مقاله‌ی: قانون، سازی زنانه، به قلم: سجاد پورقناد، در سایت: زنان موسیقی.
* * *