«قاشق‌زنی، فال‌گوش ایستادن، آجیل مشکل‌گشا و بسیاری از این مسائل ریشه در معتقدات باستانی و پیش از اسلام ایران داره. . . اما به‌طور مسلم اینکه از روی آتش بپرند ارتباطی به مراسم باستانی ما نداره. برای اینکه آتش را ما مقدس و بسیار پاکیزه می‌دانستیم. تا این حد که هم‌اکنون موبد وقتی می‌خواد در برابر آتش و نیایش به‌جا بیاره، چیزی دم دهن خودش می‌بنده که به او می‌گویند: «پنام». برای اینکه آلودگی نفس او به آتش نرسه.
بنابراین آتشی که این چنین مقدسش می‌دونستند، بگذارند و از روی او بپرند و بگویند که: سرخی تو مال من و زردی من مال تو و اینها به مراسم و اعتقادات قدیمی ایرانیان ارتباطی نداره، و احتمالا بعدها شاید هم از نظر خوار داشتن آتش این کارها را کرده باشند. در هر صورت این سنت خیلی تثبیت شده‌ای است و تقریبا تمام مردم ایران این سنت را مراعات می‌کنند و فعلا در باب بد و نیک کار سخنی نمیشه گفت. . .»
در مقولۀ فرهنگ توده و مردمی، نام دکتر محمدجعفر محجوب و آثار او جایگاه ارزنده و معتبری دارد. از تسلط و گستردگی دانش او در حوزۀ ادبیات، و گرمی لحن و گفتاری که زنگ و رنگ کلام نقالان شاهنامه‌خوان را داشت، مجموعه‌های ارزشمندی با صدای گرم او به‌یادگار مانده که از جمله می‌توان: شرح و تفسیر دو داستان معروف از مثنوی معنوی در دو کاست، معرفی فردوسی و تفسیری بر شاهنامه در شانزده کاست، داستان رستم و سهراب در هشت کاست، و شرحی بر سه داستان از مجموعۀ هفت پیکر نظامی را که در هشت کاست منتشر شده نام برد.
استاد محمدجعفر محجوب سالها به عنوان استاد میهمان در دانشگاه آکسفورد انگلستان، دانشگاه استراسبورگ فرانسه و دانشگاه کالیفرنیا در برکلی آمریکا به آموزش زبان و ادب فارسی پرداخت. او همچنین به مدت ۲۳ سال عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی وابسته به یونسکو بود و سالی قبل از مهاجرت خود از ایران، ریاست فرهنگستان و ادب و هنر ایران را به‌عهده داشت. این پژوهشگر توانا و نام‌آشنای معاصر در ۲۸ بهمن ماه سال ۱۳۷۴، در پی یک دوره بیماری، در آمریکا چشم از جهان فرو بست.
سالی پیش از درگذشت او، بخش فارسی رادیو اروپای آزاد (رادیو فردا)، در معرفی سابقه و تاریخچۀ مراسم و سنت برگزاری شب چهارشبنه‌سوری، گفت‌وگویی نیز با ایشان انجام داده بود که استاد، مختصر و مفید به آن جواب داده است. در بخشی از این گفتار کوتاه می‌شنویم.
* * *
از دکتر محمدجعفر محجوب در این سایت:
● داستانهای شاهنامه در ۳۱ گفتار
● داستان «رستم و سهراب» در ۱۶ گفتار
● داستان «رستم و اسفندیار» در ۲۱ گفتار
● شرح و تفسیر چند غزل و اشاره از «حافظ»
● شرح و تفسیر «منطق‌الطیر» از «عطار نیشابوری»
● تاریخچه شعر «قلب مادر» سروده‌ی «ایرج میرزا»
● حریم حرمت آتش (گفتاری در باره شب چهارشنبه‌سوری)
● داستان «طوطی و بازرگان» و «پیر چنگی» (مثنوی معنوی)
* * *