موسیقی فیلم «داش‌آکل» از «اسفندیار منفردزاده» بنا به فضای داستان فیلم از حال و هوایی حماسی برخوردار است. از طریق همین موسیقی است که بیننده به درون «داش‌آکل» و عمق غم او نقب می‌زند و راه می‌یابد.
به گفتۀ اسفندیار منفردزاده: «موسیقی فیلم «داش‌آکل» برای او در میان ساخته‌های دیگرش جایگاهی ویژه دارد.» در این‌کار، او از جمله، ترانۀ مشهور «دختر شیرازی» را به شکلی وزین با ارکستری چهل نفره اجرا و بازسازی کرد.
موسیقی فیلم «داش‌آکل» از جمله آثار «اسفندیار منفردزاده» است که هر قطعه از آن نام مخصوص به‌خود را دارند. نام‌هایی چون: «اقرار»، «عشق»، «اسیر»، «ستیز»، و «مرگ و تشییع» و به «دانشجویان دانشگاههای ایران» تقدیم شده است.
کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس: مسعود کیمیایی، دستیار کارگردان: عبدالله غیاثی، تقی شب‌پره، اقتباس از: نوشتۀ نویسندۀ نامدار: صادق هدایت، مدیر فیلمبرداری: نعمت حقیقی، دستیاران فیلم‌بردار: فیروز ملک‌زاده، محسن تقوایی، متصدی برق: عباس اردلان، دستیاران: داود عرب، رضا مطهری، نصرت کریمی، علی، امور فنی: استودیو راما، صدا: یورا یوسفی، میکساژ: هرایر آتشکار، افکت و سینکرون: امیرحسین حامی، تدوین‌گران: مسعود کیمیایی؛ امیرحسین حامی، موسیقی متن: اسفندیار منفردزاده، ضبط موسیقی: محسن کلهر، چاپ و لابراتوار: استودیو فیلم‌ساز، عکاس: جعفر اکبری، تیتراژ: عباس اخوین، مدیر تهیه: جلال پیشوائیان، با استفاده از تدارکات: مؤسسۀ 190، مدیر تولید: هوشنگ کاوه، صحنه‌آرا و طراح لباس: تقی شب‌پره، گریم: کنعان کیانی، تهیه‌کنندگان: شرکت سینما تئاتر رکس (محمد شکرایی)، هوشنگ کاوه، بازیگران: بهروز وثوقی، بهمن مفید، مری آپیک، کنعان کیانی، شهرزاد، محمدتقی کهنمویی، جلال پیشوائیان، ابراهیم نادری، منصور متین، ژاله علو، خسرو سهامی، منوچهر احمدی، جهانگیر فروهر، محمدرضا رفیعی، سیروس یزدانی، نظام‌الدین شفا، مدت زمان: ۹۵ دقیقه، محصول: شرکت سینما تئاتر رکس، سال نمایش: ۳ شهریور ۱۳۵۰ ـ سینماهای: کاپری، آسیا، رکس، شهوند، لیدو، نپتون، رنگین‌کمان، همای، ژاله، پاسارگاد، توسکا، المپیاد، شرق، چرخ‌وفلک، فیروزه، سیلورسیتی.
حاج صمد (منصور متین) قبل از مرگ، داش‌آکل (بهروز وثوقی) را به‌عنوان وصی خود برمی‌گزیند. آکل، دل به دختر جوان حاج صمد، مرجان (مری آپیک)، می‌بندد و چون نمی‌تواند ماجرای عشق خود را بازگو کند به شراب‌خواری رو می‌آورد. پس از چندی برای مرجان خواستگار می‌آید و آکل برخلاف میل درونی‌اش مراسم عروسی را مهیا می‌کند و اموال حاج صمد را به داماد (نظام‌الدین شفایی) می‌سپارد. شب عروسی، موقع برگشت آکل از می فروشی ، کاکا رستم (بهمن مفید)، رقیب شرور داش‌آکل، با چند تن از یارانش (ابراهیم نادری و جلال پیشوائیان) راه را بر آکل می‌بندند و او را تمسخر و تحقیر می‌کنند. آکل برای غروب روز بعد با کاکا رستم وعدۀ نبرد می‌گذارد. آکل، کاکا رستم را شکست می‌دهد، اما از کشتن او صرف‌نظر می‌کند. موقعی که آکل پشت به صحنۀ نبرد می‌کند کاکا رستم قدارۀ آکل را در کمر او فرو می‌کند. آکل در حالی‌که زخم خورده است کاکا رستم را خفه می‌کند، و فردای روز بعد در خانه‌اش جان می‌دهد. [عباس بهارلو، فیلم‌شناخت ایران، جلد اول، نشر قطره]
* * *
پانویس راوی:
● تهیه‌کننده‌ی فیلم (هوشنگ کاوه) بنا را بر این گذاشته بود که آنتونی کوئین نقش داش‌آکل را بازی کند. قراردادش را هم بسته بود. اما نمی‌دانستیم چرا با آمدنش مخالفت می‌شود. (گفتگوی مسعود کیمیایی با مسعود آزرم، مهدی یزدانی خرم، شهروند امروز ۲۸ بهمن ۱۳۸۶)
● وقتی کیمیایی فیلمنامه‌‌ی داش‌آکل را می‌نویسد و می‌خواهد آن را بسازد برای نقش داش‌آکل، ناصر ملک‌مطیعی را در نظر می‌گیرد. ولی او چون باید سرش را می‌تراشیده، این نقش را نمی‌پذیرد و می‌گوید: «من موی سرم را نمی‌تراشم.» قرار می‌شود بهروز وثوقی «داش‌آکل» را بازی کند.
● گروه فیلمبرداری می‌رود شیراز.
همان‌وقت، در شیراز، فیلمی ساخته می‌شود به نام کاکو که ناصر ملک‌مطعیی و آفرین (همبازی بهروز در فیلمهای لیلی و مجنون و طوقی) در آن بازی می‌کنند. قرار است نقش مرجان را در داش‌آکل، آفرین بازی کند. قبلا هم صحبت کرده‌اند که پس از تمام شدن کارش در فیلم کاکو، بیاید سر صحنه‌ی داش‌آکل، ولی بین باقریان، حامی آفرین، و گروه فیلم کاکو اختلافی پیش می‌آید و او هم به آفرین اجازه نمی‌دهد بیاید در فیلم بازی کند. مسعود کیمیایی از هوشنگ کاوه (نماینده‌ی تهیه‌کننده‌ی فیلم) تلفنی می‌خواهد که به جای آفرین، از تهران، مری‌آپیک را برای بازی در نقش مرجان بیاورد شیراز.
● فیلم داش‌آکل به جشنواره سینمایی تاشکند فرستاده می‌شود. در سالی که سوفیالورن به خاطر بازی در فیلم دو زن [به کارگردانی ویکتوریا دسیکا] جایزه‌ی هنرپیشه‌ی زن اول را می‌گیرد. بهروز وثوقی برای بازی در فیلم داش‌آکل، جایزه بهترین بازی نقش اول مرد را می‌گیرد.
(برگرفته از کتاب: زندگی‌نامۀ بهروز وثوقی، نشر آران پرس، آمریکا. صفحه ۲۰۱ تا ۲۱۳)
* * *
«داش‌آکل» در سینما، تئاتر و ترانه‌های ایرانی
* * *
در بارهٔ «اسفندیار منفردزاده» در این سایت:
یادمان هفتاد سالگی «اسفندیار منفردزاده»
* * *