به لطف یکی از خوانندگان سایت پرند با خواننده‌ای آشنا شدم که تا به حال اصلا نه اسمی از او شنیده بودم «فهیمه اکبر»؛ و نه می‌دانستم بعضی از ترانه‌هایی بسیار شنیده‌شده‌ی دوران ما را او نیز خوانده است.
در یکی دو کتابی که در آن مشخصا به زنان موسیقی ایران پرداخته شده، نامی از فهیمه اکبر نیست. در جستجوهای اینترنتی اما به مقاله‌ای به قلم «کوروش رنجبر» در سایت «زنان موسیقی» رسیدم. نویسنده با همان منابع اندکی که در باره‌ی فهمیه اکبر وجود دارد، سعی کرده تا خواننده را با وجوه مختلف زندگی این هنرمند آشنا کند. او می‌نویسد:
«گیلان، سرزمین شعر و ترانه و موسیقی است […] سرزمینی با فرهنگی کهن و پربار که باعث رشد و اعتلای هنرمندانش بوده و چهره‌های بزرگی را در دامن خود پرورش داده است و آن‌قدر جذاب بوده که زنان و مردان دیگر شهرها وقتی پا به این سرزمین گذاشتند، توان دل کندن نداشتند […] زنده‌یاد فهیمه اکبر نیز یکی از همین هنرمندان بود که اگرچه گیلانی نبود ولی عروس یکی از خانواده‌های مشهور و بانفوذ گیلانی شد و نامش بیشتر با خدمات فرهنگی و عام‌المنفعه بر سر زبان‌ها افتاد و صد البته صدای زیبایش که ترانه‌های مشهوری با این صدای گرم و نوستالژیک به یادگار مانده است […]
در مورد خانم «فهمیه اکبر» منابع و اطلاعات، بسیار محدود است. هر چقدر این زن هنرمند، پرکار و کوشا بوده ، آنچه درباره ی او نوشته ومنتشر شده تقریبا هیچ است و یا اگر نوشته شده ما بی‌خبریم و بیشتر متکی به شنیده‌ها هستیم.
خودش سالها پیش، ایران را ترک کرده بود و فرزندانش هم در ایران زندگی نمی‌کنند. همین‌قدر می‌دانم که فهیمه اکبر (یمین اسفندیاری) اصالتا مازندرانی و متولد آذرماه سال ۱۲۹۶ در تهران بود. فراگیری موسیقی را در شوروی سابق آغاز کرد و به مدت پنج سال آنجا بود. او در مراجعت به ایران، چندی نیز شاگرد زنده‌یاد «مرتضی‌خان محجوبی» بود.
فهیمه اکبر، در سال ۱۳۱۷ شمسی پس از ازدواج با «محسن‌خان اکبر» به گیلان آمد و طی بیست سال کوشش به پژوهش در آواها و آداب محلی گیلان زمین پرداخت که گردآوری و انتشار کتاب «طباخی گیلانی» شامل دستور پخت انواع غذاهای محلی گیلان، بخشی از تحقیقات اوست. [+]
فهیمه اکبر در اکثر انجمن‌ها و سازمان‌های خیریه و مجامع زنان عضویت داشت و مسئول کمیسیون هنری «جمعیت راه نو» بود. در کتاب «بیمارستانهای رشت»، نوشته‌ی دکتر تائب، از او به عنوان عضو و بازرس منصوب از سوی نخستین هیات مدیره‌ی بنگاه حمایت از مادران و نوزادان رشت (زایشگاه)، به تاریخ دوم تیرماه ۱۳۲۰ نام برده شده است. […]
او در سال ۱۳۳۵ نخستین غرفه‌ی گیلان رادر جشنواره‌های فرهنگی و هنری تهران افتتاح کرد. فهیمه اکبر به زبان های روسی، آلمانی، انگلیسی و فرانسوی نیز تکلم می‌کرد و به این زبان‌ها ترانه می‌خواند. در سال‌های پایانی دهه‌ی ۱۳۳۰ مجموعه‌ای از ترانه‌های «جهانگیرخان سرتیپ‌پور» (شهردار پیشین رشت و نویسنده و ترانه‌سرای نامدار گیلان) را در مجموعه‌ای با نام «اوخان» گردآوری و منتشر کرد و خود نیز شخصا تعدادی از ترانه‌های آن را مانند نُشو نُشو، جمعه‌بازار، گیلان‌جان، آفتاب‌خیزان، بخفته‌دل، دریاکناران اجرا کرد. […]
در اواسط دهه‌ی نود میلادی یک سی‌دی از اجراهای فهیمه اکبر در کشور آمریکا منتشر شد که شامل ۱۶ ترانه با صدای اواست.
از خانم فهیمه اکبر سه فرزند به نام‌های گیلان، گلی و فتح‌الله به یادگار مانده است و گویا ترانه‌ی «گیلان‌جان» زنده یاد سرتیپ‌پور، برای گیلان‌خانم، دختر زنده‌یاد فهیمه اکبر، سروده شده بود و اکنون یکی از معروف‌ترین ترانه‌های گیلکی محسوب می‌شود.
فهیمه اکبر در شهریور سال ۱۳۸۸ در سن ۹۲ سالگی درآمریکا پس از طی یک دوره بیماری درگذشت.»
خلاصه‌ای از مقاله‌ی: فهیمه اکبر، خواننده‌ی ترانه‌های فولکور ایران، به قلم: کوروش رنجبر، در سایت: زنان موسیقی.
* * *
از فهیمه اکبر، شانزده قطعه و آواز با صدای او باقی مانده است که در بیستیمن برنامه‌ی «بیس دئقه» (سایت ورگ) معرفی و منتشر شد. این قطعات را در جعبه‌ی موسیقی زیر بشنوید. نمونه‌های بازخوانی شده‌ی ترانه‌ها را اما من راوی اضافه کرده‌ام. برنامه‌ی شنیداری معرفی فهیمه اکبر را [در اینجا بشنوید.]
از صدای فهیمه اکبر همچین در پایان‌بندی فیلم «ناگهان درخت» ساخته‌ی «صفی یزدانیان» استفاده شده است. همزمان با خواندن نام بازیگران و عوامل سازنده فیلم، صدای «فهیمه اکبر» را در اجرای ترانه‌ی «نشو نشو» می‌شنویم.
مجموعه‌ای از بازخوانی ترانه‌ی «والس نوروزی»
مجموعه‌ای از بازخوانی ترانه‌ی «خروسخوان»
مجموعه‌ای از بارخوانی ترانه‌ی «جمعه‌بازاز»
مجموعه‌ای از بازخوانی ترانه‌ی «گل پامچال»
* * *
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۱) [آ ـ ث]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۲) [ج ـ ژ]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۳) [س ـ غ]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۴) [ف ـ ی]
* * *