نام «رضا ناروند» را شاید خیلی‌ها نشنیده باشند، اما کمتر کسی را می‌بینید از ترانه‌هایی که او ملودی یا آهنگش را ساخته است چیزی نشنیده باشد.
ادامه خواندن یادی از «رضا ناروند» و نغمه‌های به یادگار مانده از او
دسته: جعبه موسیقی
یادی از «سیمین آرین» و ترانه‌هایش
از خوانندگان خوش‌صدا در سالهای ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۱ یکی هم «سیمین آرین» بود. استعداد او را در خوانندگی «جواد لشگری» کشف کرده و به رادیو آورده بود. در مجموعه ترانه‌هایی که از سه سال فعالیت هنری سیمین آرین در دست است تقریبا همه از ساخته‌های این آهنگساز نام‌آشناست که با اشعار ترانه‌سراهای به‌نامی چون بیژن ترقی، معینی کرمانشاهی، نواب صفا و کریم فکور همراه است.
بیژن مفید: قصد جفاها نکنی!
نام «بیژن مفید» گرچه با هنر تئاتر گره خورده است اما او صدایی خوش و طبع شعر هم داشت. ترانه‌هایی که در نمایشنامه‌های او (شهر قصه، ماه و پلنگ، شاپرک‌خانم) چه با صدای خودش یا دیگران اجرا شده ـ شعر و ملودی آهنگ ـ همه از ساخته‌های این هنرمند توانا و با ذوق است.
از یادگارهای ماندگار او اما یکی هم ساختن آهنگی در بیات تُرک است که بعدها با غزلی از سروده‌های مولوی توسط خوانندگان مختلف اجرا شد. حالا یکی مثل استاد جلال‌ذوالفنون نام «بیژن مفید» را به عنوان آهنگساز یادآور می‌شود و بعضی‌ها هم چشم بسته از این واقعیت می‌گذرند.
البته خوانندگان دیگری هم هستند که این سروده از مولانا را به شکل ترانه یا تصنیف خوانده‌اند. در جعبه موسیقی این صفحه اما شما نمونه‌هایی را می‌شنوید که بر اساس آهنگ ساخته‌ی بیژن مفید اجرا شده است.
فهرست مجموعه آثار «بیژن مفید» در این سایت
* * *
ترانه‌شناسی کامبیز مژدهی (آهنگساز)
کامبیز مژدهی در مقام آهنگساز آنچه ساخته بیشتر از سر ذوق و برای دل خودش بوده است. در طول سه سال (۱۳۳۵ تا ۱۳۳۸) برای شانزده ترانه آهنگ ساخت که یازده تای آن را منوچهر سخایی خوانده است. بعد در همان سالها در پی تحصیل راهی خارج از کشور می‌شود و از آن پس نه فقط دیگر آهنگی از او شنیده نمی‌شود که در رسانه‌ای هم مصاحبه و گفتگویی با او نمی‌بینیم تا این اواخر که در پادکست مترونوم در باره‌ی ترانه «جان مریم» صحبت کرد.
درخت دوستی بنشان (مجموعه ترانه‌ها)
امروز (۱۵ اسفند) بنا بر تقویم ایرانی «روز درختکاری» است. این سنت خوب و امر واجب در کشورهای دیگر جهان هم اجرا می‌شود منتها در تقویم آنها روزهای دیگر از سال است. ما اینجا اما به این بهانه ترانه‌های بر اساس آن شعر معروف حافظ را می‌شنویم که گفت: «درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد»
همایون خُرم (شهزاده رویا) مجموعه ترانه‌ها
و اما اگر شنیده باشید قبلا این ترانه در چند اجرای متفاوت دیگر ضبط و در سایت‌های مختلف ایرانی پخش شده بود. معروف‌ترین آنها، اجرای «حامد فولادقلم»، که به همراه بازخوانی چند ترانۀ مشهور دیگر در آلبومی با نام «راز» منتشر شد. علت شهرت این اجرا شاید یکی هم پخش این شایعه که گفته می‌شد صدای زنی که در این ترانه هم‌خوانی می‌کند صدای «گلشیفته فراهانی» بازیگر مشهور سینمای ایران است.
اجرای دیگری هم از این ترانه وجود دارد که می‌گویند با صدای «شهاب حسینی» بازیگر سینما و تلویزیون است. حالا این‌که چقدر این گفته‌ها موثق و یا انتساب اجرای ترانه‌ها به این دو بازیگر تا چه اندازه درست است را نمی‌دانم ولی شک نکنید اجراهایی که تا به امروز از ترانۀ «شهزادۀ رویایی» منتشر شده از روی نمونه‌ای است که چهل و چند سال پیش در یکی از فیلم‌‌فارسی‌های سینمای ایران خوانده شده است.
در مقایسۀ نمونه‌های قدیمی و موجود از این ترانه به‌نظر می‌رسد نسخۀ اول این ترانه «چه رویایی» نام داشت. ابیات متین و شعر خوشایند آن از سروده‌های «بیژن ترقی» بود و موسیقی وزین و خوش‌آهنگ آن در بیات اصفهان از ساخته‌های «مهندس همایون خرم» که «یاسمین» خواننده‌ای مشهور در دوران خود در اجرایی دلنشین آن‌را خواند که از رادیو ایران پخش شد. (در جعبۀ موسیقی پایین این اجرا را خواهید شنید)
ولی نکته‌ای هم هست و نباید از نظر دور داشت، و آن این‌که به‌قول «اسفندیار منفردزاده» آهنگساز نام‌آشنا در موسیقی فیلم که خود در جوانی چند سالی عضو ارکستر جوانان رادیو ایران بود:
«پیش از انقلاب ترانه‌هائی که به‌وسیله آهنگ‌سازان رادیو برای فیلمهای فارسی ساخته می‌شد اگر اشعار آن ترانه‌ها از نظر «شورای شعررادیو ـ دکتر نیرسینا و دیگران» مقبول بود، پس از نمایش و گاهی همزمان با نمایش فیلم‌ها، به رادیو ایران نیز واگذار می‌شد و دستمزد دومی هم دریافت می‌کردند. اما آنگاه که اشعارترانه‌ها قابل پخش از رادیو نبود، آن اشعار با تغییراتی کلی یا کوچک دوباره اجرا و پخش می‌شد.
پس اجرای اول و اصلی این ترانه با صدای خانم عهدیه برای فیلم «دالاهو» بود که مطابق معمول با سلیقه «شورای شعررادیو»، ضمن دستکاری شعر برای اجرای دوم با صدای خانم یاسمین برای پخش از رادیو انجام شد. و ناگفته نماند که همۀ اجراها با شعر آقای بیژن ترقی همراه است.» (نقل از ایمیل توضیحی اسفندیار منفردزاده به راوی این حکایت)
فیلم «دالاهو» (نام کوهی در استان کرمانشاهان) که ترانۀ «شهزادۀ رویایی» در آن اجرا شده فیلمی بود رنگی، ساختۀ «رشید یاسمی» که بازیگران اصلی آن «بهروز وثوقی» و «فروزان» (پروین خیربخش) بودند. فیلم بهره گرفته از طبیعت و مناظر پر دار و درخت منطقۀ کوهستانی دالاهو، و البته به سنت فیلمهای فارسی آن ایام همراه با صحنه‌های رقص و آواز، مورد استقبال واقع شد. این فیلم در سال ۱۳۴۶ به‌نمایش درآمد.
مخصوصا ترانه‌هایی که در آن اجرا شده بود در میان عامۀ مردم جا افتاد و در خاطره‌ها ماند. از آن جمله ترانه‌ای با صدای «هایده» و یکی هم همین ترانۀ «شهزاده رویایی» با صدای «عهدیه» که در آن روزگار شناخته‌ترین صدای آواز برای بازیگر اول زن بود، آنچنان‌که «ایرج» شاخص‌ترین صدا برای آوازخوانی‌های آرتیستۀ فیلم.
«شهزادۀ رویایی» که عهدیه در فیلم «دالاهو» خواند و «فروزان» آن‌را لب زد اما با آنچه که «یاسمین» خوانده بود تفاوت‌هایی در کلام و معنا داشت. آهنگ آن که «بیات اصفهان» بود با یک «والس سه‌ضربی» ادغام شده و کلام شعر از شکل کتابت به زبان محاوره در آمده بود. «بهروز وثوقی» هم مثل «تارزان» که از کودکی در کوه و کمر بزرگ شده، با تن‌پوش و تنبانی از پوست پلنگ، «شهزادۀ رویایی» فیلم بود که از دیدن قر کمر «فروزان» رم می‌کرد و پا به فرار، در پس و پشت درخت و بوته‌ها از نظر گم می‌شد.
بگذریم و سرتان را درد نیاورم. در سایت «یوتیوپ» کلیپ‌هایی از این فیلم هست. اگر کسی مایل بود می‌تواند در آنجا بیابد و ببیند. گرچه به‌گمان من بنده که راوی این حکایت باشم خوانندگانی که در این سالهای اخیر، ترانۀ «شهزادۀ رویا» را اجرا کرده‌اند اگر سن‌شان به دیدن خود فیلم دالاهو در چهل و چند سال پیش قد ندهد ـ که نمی‌دهد ـ لابد سری به یوتپوپ زده و از روی دست این نمونه مشق کرده‌اند. چون در تمام اجراها غیر از زبان محاوره در اجرای «عهدیه»، یکی هم همین شاهزادۀ زرین‌کمر ماجراست که در نمونۀ اصلی دارد با اسب سفیدش «از کوه و کمر می‌رود» و در نسخه‌های بازخوانی شده همین شازده با همان اسب دارد «از کوه و کمر می‌آید».
فعلا این چند نمونه را در اجراهای متفاوت (از پاپ گرفته تا اپرا) با صدای خوانندگان مختلف در جعبۀ موسیقی پایین می‌گذارم تا بشنوید. متن شعر ترانه را از روی اجرا با صدای «یاسمین» پیاده کردم تا علاقمندان بتوانند با نمونه‌های دیگر آن مقایسه کنند و اختلاف و تفاوت‌ها را ببینند و دریابند.
دیدم به خواب وقت سحر
شهزاده‌ای زرین کمر
نشسته بر اسب سفید
می‌رود از کوه و کمر
می‌رفت و آتش به دلم می‌زد نگاهش
می‌رفت و دیدم که بود چشمم به راهش
ترسم دلم رسوا شود
دریا شود این دو چشم پر آبم
تا آن‌که در بیداری‌ام پیدا شود آن‌که آمد به خوابم
شهزادۀ رویای من شاید تویی
آن‌کس که روزی در برم آید تویی
از خواب نوشین ناگه پریدم
دردا که دیگر او را ندیدم به‌خدا
جانم رسیده از غصه بر لب
بس آه سوزان از دل کشیدم به‌خدا
. . .
. . .
برگشت به فهرست آثار مهندس «همایون خُرم»
* * *
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۱) [آ ـ ث]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۲) [ج ـ ژ]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۳) [س ـ غ]
ترانه‌های بازخوانی‌شده ایرانی (۴) [ف ـ ی]
* * *
«معینی کرمانشاهی»، شاعر ترانه‌های ماندگار
امروز (پانزدهم بهمن‌ماه) سالروز تولد «معینی کرمانشاهی» شاعر بخشی از ترانه‌های ماندگار زمانه‌ی ما است. چند ترانه از سروده‌های او که با صدای خوانندگان مختلف همراه با نوای مشهورترین نغمه‌سازان موسیقی معاصر ایران اجرا شده و به یادگار مانده است را بشنوید. یادش گرامی‌باد.
حمید مصدق (مجموعه ترانه‌ها)
حمید مصدق از جمله «شاعران معاصر» بود و هست، ولی از «ترانه‌سرایان» نبود و نیست. گرچه بر مبنای سروده‌های او ترانه‌هایی نیز با صدای خوانندگان مختلف خوانده و شنیده می‌شود. در جعبه‌ی موسیقی زیر، چند اجرای ترانه‌ای از برخی اشعار او را بشنوید.
قمرالملوک وزیری: موسم گل (مجموعه ترانه‌ها)
موسم گل
شعر: حسن وحید دستگردی
آهنگ: موسی معروفی
خواننده: قمرالملوک وزیری
ترانه ـ سرودهای جنبش «زن، زندگی، آزادی»
پیشینه‌ی سرودهای انقلابی ـ مردمی در ایران به دهه‌ی پنجاه خورشیدی می‌رسد. اشعاری که بیشتر توسط زندانیان سیاسی سروده و بر ملودی یا آهنگ ترانه‌های مشهور اجرا می‌شد. بعد از انقلاب سال ۵۷ در ایران پنج خیزش مردمی رخ داد که برخی از آنها سرود یا ترانه‌ی خود را داشت.