«معینی کرمانشاهی» شاعر بخشی از ترانه‌های ماندگار زمانه‌ی ما است. چند ترانه از سروده‌های او که با صدای خوانندگان مختلف همراه با نوای مشهورترین نغمه‌سازان موسیقی معاصر ایران اجرا شده و به یادگار مانده است را بشنوید. یادش گرامی‌باد.
فصل ترانه‌سرایی در تاریخ موسیقی معاصر ایران با نام «شیدا»، شروع می‌شود و با کار شاعرانی چون «عارف قزوینی» و «ملک‌الشعرای بهار» ورق می‌خورد. اگر بخواهیم از پیشینۀ «آواز» و «تصنیف‌خوانی» بر اساس دستگاه و ردیف‌های آوازی خاص و تعریف شده در موسیقی سنتی ایران آگاه شویم، حتما که باید به سراغ این بخش از تاریخ موسیقی برویم.
از این بخش که بگذریم اما به فصل «ترانه‌سرایی» نوین می‌رسیم با کمابیش شش دهه که از حضورش در تاریخ موسیقی ایران می‌گذرد و هنوز هم مطرح است و جریان دارد.
این بخش را هم، از دیدگاه سبک ترانه‌سرایی و رشد و بالندگی این هنر در موسیقی معاصر می‌توان به سه دوره یا سه حلقه از ترانه‌سرایان تقسیم کرد:
اول، شاعرانی که در ضمن «ترانه» هم سروده‌اند و مایه‌های شعر کلاسیک در ترانه‌هایشان بیشتر است. [محمدتقی بهار، هوشنگ ابتهاج، رهی معیری، معینی کرمانشاهی.]
بعد، ترانه‌سرایانی که با آشنایی و پشتوانه‌ای از شعر کهن، شناخت متفاوت و درک بهتری از «ترانه» داشته و از کلیشه‌های معمول در ترانه‌هایشان به «تصویر» و «راویت» و «ماجرا» رسیده‌اند. [عبدالله الفت، نواب صفا، کریم فکور، ناصر رستگارنژاد، تورج نگهبان.]
و بالاخره، حلقۀ سوم ترانه‌سرایان معاصرتر با نسل جوان امروز که با «تصویر» و «روایت» و «استعاره» ترانه‌هایشان را شکلی از «رسانه» و «پیام»، و گاه بیانی «معترض» داده‌اند. [شهیار قنبری، ایرج جنتی‌عطایی، اردلان سرفراز.]
«رحیم معینی کرمانشاهی» یکی از شاخص‌ترین ترانه‌سرایانی‌ست که در مقام شاعری غزل‌سرا، پی و پایی محکم در دوره‌ی نخست، و در خلاقیت و پردازش مضامین نو دستی توانا در دوره‌ی دوم دارد. نظر او [برگرفته از مصاحبه‌ای تصویری در سال‌های پیش ] در باره «شیدا»، «عارف» و «اهمیت ترانه در ادبیات معاصر»، در آخرین تراکت از مجموعه‌ی شنیداری پایین این صفحه آمده که شنیدنی‌ست.
یکی از نوآوری‌های او «تصویر پردازی و تمثیل در ترانه» است. «نادره بدیعی» در کتاب «تاریخچه‌ای بر ادبیات آهنگین ایران» می‌نویسد:
«معینی کرمانشاهی برای اول‌بار زبان «تمثیل» را در ترانه به‌کار برد و با سرودن ترانه‌های تمثیلی، مسائل و بینش‌های جدید را در ترانه مطرح نمود. این ترانه‌ها پس از آنکه به‌عنوان فرمی از ترانه تثبیت شد به‌نام «تابلو سرایی» شهرت یافت.» (ترانه‌هایی چون: آبشار با صدای یاسمین، برق و خرمن با صدای پروین، طاووس با صدای مرضیه.)
در کارنامه‌ی آثاری که از ترانه‌سروده‌های معینی کرمانشاهی در دست داریم، همچنین چندین اثر ماندگار از کارهای او به یادگار مانده که انگیزه‌ی سرایش و خلق آنها به رخدادهای سیاسی ـ اجتماعی روزگار خود برمی‌گردد.
از جمله ترانهای به انگیزه‌ی آنچه که به جنگ شش روزه‌ی اعراب و اسراییل شهرت یافت سروده شده است. (جنگ و آتش، جای عشق و شادی نشسته ـ پشت دنیا از غم شکسته. آسمان‌ها رنگ مهربانی ندارد، نور شادمانی ندارد.)
و یا ترانهای به‌نام «خشم طبیعت»، که با تاثر از زلزله‌ی سنگینی که در سال ۱۳۴۷ در جنوب خراسان رخ داد سروده و با صدای «پوران» اجرا شده است. (روز و شب دست دعا، می‌بریم سوی خدا، که‌ای خدا از بندگان پر گناهت رو مگردان، قلب عالم را ز خشم خود ملرزان. گر بود بر دوش ما بار گناهی، اشک چشم کودکان را کُن نگاهی.)
در اینجا نمونه‌هایی از مجموعه‌ٔ صدها ترانهای را که او سروده و با صدای خوانندگان مختلف همراه با نوای مشهورترین نغمه‌سازان موسیقی معاصر ایران اجرا شده بشنوید. بسیاری از آنها به‌گوش شما شاید آشنا باشد، ولی حتما که برای کمی بزرگترهای ما یادآور خاطراتی از روزگار و سال‌های گذشته است.
* * *
از سروده‌های «معینی کرمانشاهی» در این سایت:
«خوشه‌چین» (سروده و صدای شاعر)
«خلیج فارس» (سروده و صدای شاعر)
مثلث هنری: علی تجویدی، معینی کرمانشاهی و دلکش
«راز خلقت» (معینی کرمانشاهی، انوشیروان روحانی، مهستی)
* * *