سابقۀ «تک‌گویی‌های نمایشی» در تئاتر، به نمایشنامۀ «شهر قصه» اثر «بیژن مفید»، با اجرای «محمود استادمحمد» برمی‌گردد. [+] در سینما اما اولین «تک‌گویی» از آنِ برادر دیگر او، یعنی «بهمن مفید» است در اجرای اولین نقش سینمایی خود و فیلم «قیصر» و آن مونولوگ معروف سکانس قهوه‌خانه. [+]
سال بعد از اکران فیلم «قیصر» و استقبال عمومی از آن، «علی حاتمی»، با بهره بردن از حضور اکثر بازیگرانِ فیلم «قیصر»، دومین فیلم سینمایی خود، «طوقی» را می‌سازد. ـ بازی «ناصر ملک‌مطیعی» و «بهروز وثوقی» و موسیقی «اسفندیار منفردزاده». [+]
در یکی از صحنه‌های همین فیلم است که دومین «تک‌گویی ماندگار سینمای معاصر ایران» با بازی «بهروز وثوقی» و صدای «چنگیز جلیلوند» شکل می‌گیرد. صحنۀ «مستی و راستی» و واگویه‌های آسید مرتضی با خود در آیینه. [+]
و چنین است که «تک‌گویی‌های سینمایی» باز به دست و قلم توانا و ظریفِ «علی حاتمی» در کارهای بعدی او ادامه و حضور دارد. سُنتی که بعدها در کار دیگران هم کم و بیش دیده‌ایم و می‌بینیم.
«علی حاتمی» را همانطور که «ایرانی‌ترین فیلم‌ساز سینمای ایران» خوانده‌اند؛ می‌توان استادِ بی‌بدیل خلقِ «تک‌گویی‌های ماندگار سینمای ایران» نیز دانست.
چهار تک‌گویی از فیلم‌های ساختهٔ «علی حاتمی»
بهروز وثوقی در فیلم «سوته‌دلان» (بخش اول)
بهروز وثوقی در فیلم «سوته‌دلان» (بخش دوم)
محمدعلی کشاورز در فیلم «مادر»
بهروز وثوقی در فیلم «طوقی»
* * *