«نلی» حالا بانویی ۶۸ ساله است. ولی هنوز هم وقتی نامش به میان می‌آید چهره‌ی او شبیه به دختر دبیرستانی‌های همان سالها در نظرمان جلوه می‌کند. بیش از چهار دهه می‌شود ترانه‌ای از او شنیده یا خودش در مجلس و محلفی دیده نشده است. با آروزی این‌که در هر جای این جهان و به هر کاری که مشغول است تندرست و موفق باشد، ترانه‌های به جا مانده از سالهای فعالیت او را در این مجموعه جمع کردم تا به یادگار بماند.
چنین روزی (۳۰ بهمن‌ماه) در ۵۰ سال پیش بود که «ایرج جنتی‌عطایی» ـ ترانه‌سرای معاصر ـ «تا گُلِ سرخ شدن» را سرود. و آن، فردای روز تیرباران «خسرو گلسرخی» و «کرامت دانشیان» بود.
امروز (۲۷ بهمن‌ماه) سالروز درگذشت «دکتر محمدجعفر محجوب»، نویسنده، پژوهشگر و صاحب‌نظر در فرهنگ و ادب عامه است. مجموعه‌ای شنیداری با صدای او را در تفسیر داستانهای شاهنامه فرودسی، مثنوی مولوی و منطق‌الطیر فریدالدین عطار بشنوید. یادش ارجمند و گرامی‌باد.
● داستانهای شاهنامه در ۳۱ گفتار
● داستان «رستم و سهراب» در ۱۶ گفتار
● داستان «رستم و اسفندیار» در ۲۱ گفتار
● شرح و تفسیر چند غزل و اشاره از «حافظ»
● شرح و تفسیر «منطق‌الطیر» از «عطار نیشابوری»
● تاریخچه شعر «قلب مادر» سروده‌ی «ایرج میرزا»
● حریم حرمت آتش (گفتاری در باره شب چهارشنبه‌سوری)
● داستان «طوطی و بازرگان» و «پیر چنگی» (مثنوی معنوی)
* * *
شروع برنامه‌ی کودک در رادیو ایران خردادماه سال ۱۳۳۵ بود. زمان این برنامه در شروع کار خود سه دقیقه بود و طبعا فرصتی برای موسیقی و ترانه نمی‌ماند. چند ماهی بعد اما با استقبالی که از این برنامه شد زمان آن بیشتر و با ترتیب دادن ارکستری به سرپرستی نیکول الوندی در هفته یک‌بار ترانه‌ای هم پخش می‌شد. از جمله خوانندگان این برنامه در آغاز سیما بینا، عهدیه، آلیس الوندی و خواهرش بلا و هیلدا بودند.
● یادی از «برنامه کودک» رادیو ایران (صبحی مهتدی)
● یادی از «برنامه کودک» رادیو ایران (تاریخچه و چند ترانه)
* * *
کرنولوژیکال در معنا یعنی کارنامه‌ی عملکرد شخص در سالهای گذشته و مرور فعالیت‌هایش در دوران کاری او. نوعی «یادکارنامه» و نمونه‌ی مثالش ترانه‌ی غزلِ آواز با آهنگ و صدای دامون نوردین که در سال ۱۳۹۱ منتشر شد و در آن یاشار هاشم‌زاده (ترانه‌سرا) از کارهای مشترک و ماندگار ایرج جنتی‌عطایی و ابراهیم حامدی (ابی) نام می‌برد. ترانه‌ها را به ترتیبی که در متن شعر نام برده شده بشنوید.
غزلِ آواز
ترانه‌سرا: یاشار هاشم‌زاده
خواننده و آهنگساز: دامون نوردین
وقتی خورجینِ ترانه
پُرِ کندوی عسل بود
واژه‌واژه، زندگیمون
عاشقانه و غزل بود
این روزا صدا، صدا نیست
می‌شه به ترانه شک کرد
باید اون خاطره‌ها رُ
روی پوستِ شیر، حَک کرد
رو تنِ درختِ زخمی
مرهمِ ترانه‌ها کو؟
برای مولای سبزپوش
بالِ پروازِ صدا کو؟
واسه تکرارِ یه تاریخ
به رهایی بگو آره
تو بذار شب‌گریه‌هامون
خاطره بشن دوباره
به سایه‌ها چیزی بگو
طلوع کن و گریه نکن
وقتی تو گریه می‌کنی
می‌شکنه بغضِ میکروفن
وقتی زندگی مرورِ
لحظه‌های عاشقی بود
سبدِ” خاتونِ قصه
پُر عطرِ رازقی بود
خونه و خاطره لبریز
از ترانه و صدا شد
تپشِ قلبِ یه تندیس
آخرِ قصه‌ی ما شد
با ستاره‌های سُربی
شبِ ما خاکستری نیست
از همین ترانه راهی
تا شبِ نیلوفری نیست
تو چی هستی که کلامت
هنوزم تاجِ ترانه‌س
شبِ غوغای سکوتت
شبِ تاراجِ ترانه‌س
دوباره بوسه بر ماه و
دوباره حسرتِ پرواز
صدام کردی که برگردم
به جشنِ یک غزل‌آواز
مثلِ پروانه‌ای در مُشت
شبُ هم‌غُصه‌ی من کن
سکوتُ دستِ برگشتن
صدا رُ پایِ رفتن کن
گُلِ سرخُ بچین وقتی
سیاه‌پوشا رُ می‌بینی
تحمل کن! بخون از نو
که تو سایه نمی‌شینی
● ویدیو کلیپی از این ترانه را هم در «یوتیوپ» ببینید.
* * *
● یادکارنامه (کرنولوژیکال) «بهروز وثوقی»
● یادکارنامه (کرنولوژیکال) «علی حاتمی»
● یادکارنامه (کرنولوژیکال) «بهرام بیضایی»
● یادکارنامه (کرنولوژیکال) «ایرج جنتی‌عطایی» و «ابی»
* * *
از مثلث‌های هنری مشهور در عالم ترانه‌سرایی، یکی هم جمع سه نفره‌ی «پرویز یاحقی» [آهنگساز]، «بیژن ترقی» [ترانه‌سرا]، و «حمیرا» [آوازخوان]، بود. از نتایج کار گروهی این جمع، یکی هم آن چند برنامه‌ی «گلهای رنگارنگ» بود که در نزد اهل نظر جلوه‌ای یافت و پسند عام و خاص واقع شد.
از «بیژن ترقی»، «پرویز یاحقی» و «حمیرا» در این سایت:
● حکایت ترانه «باغ گل» به روایت «حمیرا»
● مثلث هُنری: پرویز یاحقی، بیژن ترقی و حمیرا
● حکایت ترانه «صبرم عطا کن» به روایت «بیژن ترقی»
● حکایت ترانه «کعبهٔ دلها» به روایت «بیژن ترقی» و «الهه»
● حکایت ترانه «بهار دلنشین» (بنان) به روایت «بیژن ترقی»
● بیژن ترقی، پرویز یاحقی: اجرای زنده‌ی ترانه‌ی «رقص پروانه»
● حکایت ترانه «بگو که هستی» (دلکش) به روایت «بیژن ترقی»
● حکایت تصنیف «از خون جوانان وطن» (الهه) به روایت «بیژن ترقی»
* * *
مجموعه «ترانهشناسی»ها در این سایت:
● ترانهشناسی «عطاالله خرم»
● ترانهشناسی «پرویز غیاثیان»
● ترانهشناسی «بزرگ لشگری»
● ترانهشناسی «جواد لشگری»
● ترانهشناسی «حسن لشگری»
● ترانهشناسی «منوچهر لشگری»
● ترانهشناسی «جمشید ارجمند»
● ترانهشناسی «کامبیز مژدهی»
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (پوران)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (هایده)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (معین)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (فرزین)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (فرشته)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (مهستی)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (منوچهر سخایی)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (هوشمند عقیلی)
● ترانهشناسی جهانبخش پازوکی (کامل در یک مجموعه)
● ترانهشناسی واروژان (گوگوش)
● ترانهشناسی واروژان (۱۷۶ ترانه)
● ترانهشناسی واروژان (تنظیم آهنگ‌ها)
● ترانهشناسی واروژان (آهنگساز گزیده‌کار)
* * *
در موسیقی ایرانی از بزرگ لشگری، جواد لشگری، منوچهر لشگری و حسن لشگری با عنوان «برادران لشگری» نام برده می‌شود. در جعبه موسیقی این صفحه مجموعه ترانه‌های جواد لشگری را می‌شنوید.
دوم بهمن ماه مصادف است با روز درگذشت «عارف قزوینی». از او به جز سروده‌هایش، چند تصینف نیز به جا مانده که «از خون جوانان وطن» مشهورترین آنها است. «بیژن ترقی» ترانه‌سرای معاصر خاطره‌ای دارد از چگونگی ضبط و احیای دوباره‌ی این تصنیف که شنیدنی است.
ادامه خواندن حکایت تصنیف «از خون جوانان وطن» به روایت «بیژن ترقی»
