امروز (۸ بهمن ماه ۱۴۰۳) نودمین سالروز تولد فروغ فرخزاد است. یادنامه‌ای شامل صدای شاعر، مجموعه ترانه‌هایی که بر اساس سروده‌های او اجرا شده، و چند یادداشت در باره‌ی او. یادش شاد و گرامی باد.
قمرالملوک وزیری: آتش دل (نسخه کامل)
تصنیف آتش دل نخستین بار با صدای قمرالملوک وزیری و در همراهی با نغمه‌ی تار آهنگساز آن مرتضی‌خان نی‌داوود، در سال ۱۳۱۵ خورشیدی و در محل گراند هتل تهران، واقع در خیابان لاله‌زار، اجرا شد. این تصنیف بعدا توسط دو شرکت اودیون و پارلفون پشت و روی صفحه‌ی گرامافون منتشر شد. آنچه تا کنون از این اثر شنیده شده اما بیشتر بخش اول آن بوده است. در اینجا هر دو بخش تصنیف به همراه متن شعر در دسترس علاقمندان است.
روی اول صفحه
آتشی در سینه دارم جاودانی
عمر من مرگی‌ست نامش زندگانی
رحمتی کُن کز غمت جان می‌سپارم
بیش از این من طاقتِ هجران ندارم
کی نَهی بر سرم پای ای پری از وفاداری
شد تمام اشکِ من بس در غمت کرده‌ام زاری
نوگلی زیبا بُود حُسن و جوانی
عطر آن گل، رحمت است و مهربانی
ناپسندیده بود دل‌شکستن
رشته‌ی الفت و یاری گسستن
کی کُنی ای پری ترکِ ستمگری
می‌فکنی نظری آخر به چشم ژاله‌بارم
گرچه نازِ دلبران دل تازه دارد
ناز هم بر دل من اندازه دارد
هیچ تو گر ترحمی نمی‌کُنی بر حالِ زارم
جز دمی که بگذرد، که بگذرد از چاره کارم
دانمت که بر سرم گذر کُنی از رحمت اما
آن زمان که بر کشد گیاه غم سر از مزارم
روی دوم صفحه
از نظرهای تو بی‌مهری عیان است
جانگداز است آن نظر کارام جان است
سیل اشکم با زبانِ بی‌زبانی
با تو گوید راز عشقم گرچه دانی
عاطفه ای پری! من در وجودت نمی‌بینم
کی کُنی رحمتی ای مه! تو بر جان مسکینم؟
از غمت در سینه‌ام صد داستان است
از حیا قفلی ولیکن بر زبان است
چون که بودت سر پیمان شکستن
عهد از اول ز چه بایست بستن؟
گر گذر آوری بر سرم ای پری
می‌نگری که دلم ای مه ز غم آتشفشان است
کُشته شد در من خیالاتِ جوانی
لذتی دیگر ندارد زندگانی
سرنوشتم این چنین بود، سیاهی در سیاهی
دودِ این سیاهی از برای «پژمان» شد تباهی
گر تویی امید من بوَد امیدم ناامیدی
ور تویی پناه من، شود پناهم بی پناهی
* * *
از قمرالملوک وزیری در این سایت:
● تصنیف «جان من»
● تصنیف «آتش دل»
● تصنیف «قلب مادر»
● تصنیف «مرغ سحر»
● تصنیف «موسم گل»
● تصنیف «زن در جامعه»
● تصنیف «در ملک ایران»
● تصنیف «امان از این دل»
● تصنیف «شاه من، ماه من»
● تصنیف «اکنون که مرا وضع وطن»
● تصنیف «بهار است و هنگام گشت»
● تصنیف «عاشقی محنت بسیار کشید»
● عکسی از «قمر» در پیشواز از مرگ (عکاسخانه محمدجعفر خادم)
* * *
ماهی خسته: فریدون فروغی، گوگوش (دو شعر یک ملودی)
ماهی خسته من
شعر: میرزالو
آهنگ: ویلیم خنو
تنظیم: واروژان
خواننده: فریدون فروغی ـ گوگوش
چشای آبی تو مثِ یه دریا می‌مونهدلِ خسته‌ی منم مثِ یه ماهی می‌مونه
ماهی خسته‌ی من می‌خواد تو دریا بمونه
ماهی دوست داره خونه‌ش همیشه تو دریا باشهبوسه بر موج بزنه کنارِ ماهی‌ها باشه
ماهی خسته‌ی من بذار تو دریا بمونه
ماهی اگه تنها باشه خسته و دلگیر میشهماهی تو دریا نباشه اسیر ماهیگیر میشهنکُنه یکی بیاد چشماتو از من بگیرهماهیِ دل بمیره دریاتو ماتم بگیره
ماهی خسته‌ی من نذار که تنها بمونه
ماهی خسته‌ی من بذار تو دریا بمونه
ماهی خسته‌ی من بذار تو دریا بمونه
* * *
دعای «عزت‌الله انتظامی» برای «علی حاتمی»
« . . . من هم هر روز صبح که می‌رسیدم اول می‌رفتم پیشانی علی را ماچ می‌کردم و می‌پرسیدم: «علی‌جان آماده‌ای؟» می‌گفت: «آره»، اما دیگر توان نداشت. یادم می‌آید یک سکانسی را در شب می‌گرفتیم که مادر «تختی» باید فارغ می‌شد و چون زایمان سختی داشت و بچه به دنیا نمی‌آمد، باید می‌رفتم سقاخانه‌ی رو به‌روی خانه‌ام و نذر و نیاز و دعا می‌کردم.»
مرجان: کویر دل
کویر دل
کلام: بهروز رضوی | خواننده: مرجان
بر آهنگ: Viens dans ma vie – Ajda Pekkan
رفتی و بیتو دلم پُر درده
پاییز قلبم ساکت و سرده
دل که می‌گفتم محرمه با من
کاشکی می‌دیدی بیتو چه کرده
ای که به شبهام صبح سپیدی
بیتو کویری بی‌شامم من
ای که به رنجام رنگ امیدی
بیتو اسیری در دامم
با تو به هر غم سنگ صبورم
بیتو شکسته تاج غرورم
با تو یه چشمه، چشمه‌ی روشن
بیتو یه جاده‌م که سوت و کورم
چشمه‌ی اشکم بیتو سرابه
خونه‌ی عشقم بیتو خراب
شادیا بیتو مثل حبابه
سایه‌ی آهه، نقش بر آب
* * *
نمونه‌ی فارسی شده‌ی ترانه‌های مشهور
* * *
پرویز ناتل خانلری: پیشینه و متن شعر «عقاب» (صدای شاعر)
دکتر پرویز ناتل خانلری در مقام شاعر بیشتر با شعر عقاب که به صادق هدایت تقدیم شده بود به‌یاد می‌آوریم. قصیده‌ی عقاب در ۸۱ بیت، دو ماه بعد از سرایش آن در نشریه‌ی مهر به‌چاپ رسید. (مجله مهر، آبان ۱۳۲۱، سال هفتم، شماره ۲، صفحه ۱۰۹ تا ۱۱۲)
ادامه خواندن پرویز ناتل خانلری: پیشینه و متن شعر «عقاب» (صدای شاعر)
رامش: شیون
یه غروب تو پاییز که دارن مُردم‌و
با یه تختِ رَوُن می‌بَرن از این خونه
جایِ خالیِ من تو چشات می‌مونه
بغضِ تو می‌شکنه روی سنگِ لبات
می‌پیچه تو حیاط شیونِ اون گریه‌هات
اشکِ من تو چشات، دردِ غم تو صدات
لحظه، لحظه‌ی جداییه
روز مرگِ آشناییه
رو سنگِ سینه‌ی من، اسم تو رو می‌کَنن
دستای مُرده‌ی من دنبالِ دستهای تو
انتظار می‌کِشن، انتظار می‌کِشن
موهای من می‌ریزن مثل برگها توی راه
چشمای بسته‌ی من، پشت پلک‌های سیاه
انتظار می‌کِشن، انتظار می‌کِشن
لحظه، لحظه‌ی جداییه
روز مرگِ آشناییه
* * *
یادی از فخری نیکزاد در اولین سالگشت درگذشت او
برنامه‌ی «ساقی‌نامه در ادب پارسی» در دهه پنجاه خورشیدی به‌صورت هفتگی روزهای جمعه از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد. تهیه کننده‌ی این برنامه بهمن بوستان و مجری فخری نیکزاد است. در این برنامه هنرمندانی چون کامران داروغه (کمانچه)، منصور نریمان (عود)، محمد موسوی (نی)، محمود فرهنمد (تمبک) و محمدرضا شجریان (خواننده آواز) حضور دارند. از این برنامه که به «هفت شهر عشق» هم معروف بود ۱۸ قسمت پخش شده است.
● فایل شنیداری در این صفحه برگرفته و تبدیل‌شده از نسخه‌ی تصویری این برنامه در کانال خصوصی در یوتیوپ است. ویدیوی برنامه را در اینجا ببینید.
* * *
سیمین دانشور
کانون نویسندگان ایران با همکاری انجمن روابط فرهنگی ایران و آلمان (انستیتو گوته)، از ۱۸ تا ۲۷ مهر ۱۳۵۶ مراسم شعرخوانی و سخنرانی برگزار کردند که به «ده شب» معروف شد. در اولین شب (۱۸ مهر ماه) نوبت سخنرانی سیمین دانشور بود.
● سخنرانی «سیمین دانشور» در انستیتو گوته (شب اول)
● شعرخوانی «عمران صلاحی» در انستیتو گوته (شب دوم)
● سخنرانی «بهرام بیضایی» در انستیتو گوته (شب سوم)
● سخنرانی غلامحسین ساعدی در انستیتو گوته (شب چهارم)
● شعرخوانی «سعید سلطانپور» در انستیتو گوته (شب پنجم)
● شعرخوانی «نصرت رحمانی» در انستیتو گوته (شب هشتم)
* * *
شصت و شش سالگی «چاووشی» (مهدی اخوان‌ثالث)
مهدی اخوان‌ثالث «چاووشی» را در فروردین‌ماه سال ۱۳۳۵ سروده است. امسال [فروردین ۱۴۰۳] شصت و هشت سال از سرودن آن می‌گذرد. در طی این سالها بخش‌هایی از این سروده نیز به شکل ترانه با صدای خوانندگان مختلف اجرا شده است.