[ ۱۳۵۷ ] ـ سالی که در تاریخ ایران ثبت شده و خواهد ماند. سال انقراض حکومت سلطنتی در ایران و جمهوری شدن این کشور. سالی که انگار نه از فروردین ماه، که از هفدهم شهریور ماه آن‌سال شروع می‌شود. آن‌سال که بهار به بهمن افتاده بود.
هفدهم شهریور ماه آن‌سال به جمعه افتاده است. جمعه‌ای سیاه جامه از واقعۀ کشتار مردم در میدان ژاله. جمعه‌ای که یادش تا هنوز و همیشه با ترانۀ «جمعه برای جمعه» با صدای فرهاد در یاد ما زنده است.
«منفردزاده» این ترانه را در تنظیم و سازبندی دیگر، در شکل نوار کاست منتشر می‌کند. طرح روی جلد کاست، عکس چاپ شده‌ای‌ست در روزنامۀ کیهان از اولین راهپیمایی بزرگ مردم تهران که میله‌های سیاه زندان آن را مشبک و محصور کرده است. طرح، کار منفردزاده است که پای کارهایش را «اسفند» امضا می‌کند. (تاریخچۀ ترانۀ جمعه را در اینجا بخوانید!)
در این کاست، همراه با ترانۀ «جمعه برای جمعه»، «شبانۀ دوم» هم منتشر می‌شود. «شبانۀ دوم» با مطلع (یه شب مهتاب) در اصل سال ۱۳۵۲ و هم‌زمان با «شبانۀ اول» با مطلع (کوچه‌ها باریکن) ساخته شده بود که دستگیری و به اوین رفتن مانع اجرای آن می‌شود. و حالا با طرح جغدی سرخ بر زمینه‌ای سیاه. و سه تقدیم‌نامه پایین آن.
شاعر: احمد شاملو، شعر را به «دکتر غلامحسین ساعدی» دوست نمایشنامه‌نویس خود تقدیم کرده است. خواننده: فرهاد، آن‌را به «دکتر صلحی‌زاده» پزشک متخصص ترک و درمان اعتیاد. و اسفندیار منفردزاده، به «دکتر اسماعیل خویی» شاعر معاصر.
«شبانۀ دوم» با آن کلام و خطاب به «عمو یادگار» و جوشش و پویه‌ای که در آهنگ آن بود، انگار که باید هم می‌ماند تا در شهریور این‌سال منتشر شود. (شبانۀ دوم در اینجا)
از «شبانه»ای که در شهریور بیرون آمد، تا برآمدن «سرود آوران سپیده» که اولین سرود پخش شده از رادیو ـ تلویزیون ملی ایران است پنج ـ شش ماهی طول نمی‌کشد. سرودآوران سپیده را «سیاوش کسرایی» سروده و به «سرود جمهوری» مشهور است.
«وحدت» آخرین کار قبل از انقلاب با صدای «فرهاد» هم از سروده‌های «سیاوش کسرایی» است. با آهنگی همنشین کلام و صدا، از «منفردزاده». ترانه‌ای که در میان مردم گل می‌کند ولی صدا و سیمای جمهوری اسلامی به بهانۀ تلفظ نادرست حرف «ضاد» در بیان حدیث منقول از پیامبر که در آغاز ترانه شنیده می‌شود از پخش آن خودداری می‌کند. (تاریخچهٔ ترانهٔ وحدت را در اینجا بخوانید!)
در زمستان این‌سال که مصادف با «بهار آزادی» است. دو سرود دیگر از ساخته پرداخته‌های «منفردزاده» منتشر می‌شود. ساخته‌اش، «سرود کارگر» است با شعری از «لاهوتی»، با مطلع: «بس بود خواب گران، بیدار باش ای کارگر».
و «سرود بهاران خجسته‌باد!» که پرداختی دوباره است از ابیاتی منتخب «کرامت دانشیان» از شعر «سرود بهار» سرودۀ «عبدالله بهزادی». این سرود نخستین بار در ۲۹ بهمن ماه ۱۳۵۷ در مراسم یادبود «کرامت دانشیان» و «خسرو گلسرخی» در مدرسۀ عالی تلویزیون و سینما در تهران پخش شد. (تاریخچۀ مفصل این سرود را چند سال پیش جدا نوشته‌ام که در اینجا می‌توانید بخوانید!)
* * *
[ ۱۳۵۸ ] ـ سال پس از فروپاشی. سال درهم ریختگی. سال از هم گسیختگی. سالی که تقریبا هیچ چیز در جای خودش نیست. از جمع هنرمندان، گروهی می‌روند، عده‌ای می‌مانند. از مثلث هنری: «اسفندیار منفردزاده ـ شهیار قنبری ـ فرهاد مهراد»، ترانۀ «نجواها» آخرین کار نیمه مانده‌ای است که از دوران همکاری و رفاقت‌شان با هم به‌یادگار می‌ماند. (شعر و ماجرای ترانۀ «نجواها» را به روایت «شهیار قنبری» در اینجا بخوانید!)
«شهیار قنبری» در قحط سال صداها اما خود ترانه‌ای از سروده‌هایش را می‌خواند. «مرا نترسان دوست» در آتن، پایتخت یونان سروده شده و اول‌بار در مجموعۀ سروده‌های دکلمه شدۀ او به‌نام «یک دهان آواز سرخ» به‌شکل نوار کاست منتشر می‌شود.
چند سالی بعد با آهنگی از ساخته‌های «منفردزاده» در مجموعۀ «اگر همه شاعر بودند» همراه با دکلمۀ سروده‌های تازه‌ترش، این شعر را هم به‌شکل ترانه با صدای خود می‌خواند. (حکایت ترانۀ «مرا نترسان دوست» را به روایت شاعر، در اینجا بخوانید!)
* * *
[ ۱۳۶۸ ] ـ ده سالی است که دیگر کار ترانه نمی‌کند. ولی موسیقی فیلم چرا. در این مدت برای چند فیلم کوتاه و بلند، از ساخته‌های «رضا علامه‌زاده» موسیقی نوشته و اجرا کرده است. «رضا علامه‌زاده» را از دوران همکاری‌شان در «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» می‌شناسد. با هم از بابت هم‌پرونده بودنشان با «کرامت دانشیان» در زندان اوین هم بوده‌اند.
«چند جملۀ ساده»، «شعری که زندگی است»، «میهمانان هتل آستوریا»، «شب بعد از انقلاب»، «جنایت مقدس»، «موج و آرامش»، «شاهدان چشم‌بندزده»، نام فیلم‌هایی‌ست که موسیقی‌اش را «اسفندیار منفردزاده» در این سال‌ها برای آن همکار و هم‌بند قدیم ساخته است.
* * *
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۱
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۲
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۳
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۴
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۵
• یادمان اسفندیار منفردزاده ـ بخش ۶
• کارنامهٔ هنری اسفندیار منفردزاده (شنیداری)
* * *