از محسنات مطالعه و بررسی «سفرنامه»ها یکی هم این است که با مطالعۀ آن‌ها می‌توان به آداب و عادات و رسم و سنت‌های مرسوم در نزد مردم و ملتی که نویسندۀ سفرنامه در گذر از آن کشور، و یا مدت اقامت خود آن‌ها را تجربه کرده و دیده، پی برد. جدا از این مقوله، در مطالعۀ این یادداشت‌های سفر، می‌شود فرهنگ رفتاری و مناسبات اجتماعی حاکم بر آن جامعه را نیز شناخت و دید.
احمد سیدعلی، بهروز وثوقی، و کوزه‌کنانی در نمایش مدرسه
عکس از کتاب زندگی‌نامه بهروز وثوقی
حتما برای شما هم پیش آمده که با خواندن یا شنیدن و دیدن چیزی، یاد مطلب و خاطره‌ای از کسی یا جایی افتاده باشید. گویا به این «تداعی معانی» هم می‌گویند. بهرحال هر چه که هست، درهم دویدگی و به‌هم پیوستگی زنجیره‌ای از یادها و خاطرات است که به‌مصداق «می‌کشد هر جا که خاطرخواه اوست» دست آدمی را می‌گیرد و با خود تا کجاهای کجا که نمی‌برد!
امروز (۱۸ اردیبهشت) مصادف است با سالمرگ «وارتان سالاخانیان». آزاده مردی ارمنی‌الاصل که در باورمندی‌ا‌‌ش به عدالت اجتماعی و عشقی که به مردم داشت، شکننده‌ترین شکنجه‌ها را تاب آورد و نشکست. تا نگویند که از یاد فراموشانند؛ در یادمان او «مرگ وارتان» سروده‌ٔ «احمد شاملو» را با صدای شاعر، و اجرای ترانه‌هایی که بر اساس این شعر اجرا شده را بشنویم.
بهار خنده زد و ارغوان شکفت.
در خانه، زیر پنجره گل داد یاس پیر.
گفته می‌شود تا امروز تنها دو ترانه ـ سرود وجود دارد که بیش از هر آهنگ و سرود دیگری در جهان خوانده و شنیده شده است. اول بخش پایانی از سمفونی ۹ بتهوون به‌همراه سروده‌ٔ An die Freude [در ستایش شادی] از «شیلر» شاعر آلمانی که به‌صورت آواز جمعی خوانده می‌شود و ما ایرانی‌ها آن را با نام «کورال شادی» می‌شناسیم؛ و دوم سرود «انترناسیونال»، که با روز جهانی کارگر در اولین روز از ماه مه عجین شده است.
ادامه خواندن برخیز ای داغ لعنت خورده! (تاریخچه‌ی سرود انترناسیونال)
همسال نعره‌ی «نه!»
سروده‌ی: ایرج جنتی‌عطائی
صدای: راوی حکایت باقی
اجرا: سه شبنه ۳۰ فروردین ۱۳۸۴
ادامه خواندن ایرج جنتی‌عطائی: همسال نعره‌ی نه! (برای زندان اوین)
محمدعلی فردین ۱۸ فروردین سال ۱۳۷۹ در تهران درگذشت. مراسم خاک‌سپاری او یکی از به‌یادماندنی‌ترین بدرقه‌هایی بود که مردم در وداع با هنرمند محبوب خود نشان دادند. شرکت انبوه مردم در این مراسم، و در میان آن‌ها، جوانانی با لباس‌های منقش به تصویر فردین، نسلی که بعد از انقلاب و کنار ماندن فردین از سینما به‌دنیا آمده بود؛ پرسشی تازه شد برای اهل تحقیق در مسائل و مقولات مربوط به جامعه‌شناسی اجتماعی.
اتل‌متل
تنظیم شعر: نورالدین زرین‌کلک
گوینده: شیوا گورانی
موسیقی: کامبیز روشن‌روان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۵۳
بابا برفی
نوشته: جبار باغچه‌بان
موسیقی: احمد پژمان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۵۱
با صدای:
فریدون دائمی: قصه‌گو
پرویز نارنجی‌ها: بابا برفی
ایرج پزشکیان: پدر بزرگ
صدای بچه‌ها: مرتضی جزئی، سونیا خلفی، مهران بخشایش، فریده کمال‌زاده
طرح و نقاشی: آلن بایاش
موسیقی: احمد پژمان
* * *
«جبار باغچه‌بان»، شناخته‌تر از آن است که من اینجا سردستی بخواهم چیزی در معرفی‌اش بنویسم. کافی‌ست در موتورهای جستجوی اینترنتی نامش را بنویسید و فقط از خواندن فهرست ابتکارات و کارهایی که او در نزدیک به یک‌قرن پیش انجام داده، شگفت‌زده شوید. شگفت‌زده از همت و پشتکار انسان والایی که او بود.
گرچه او خود در جایی نوشته است: «من جبار باغچه‌بان، هرگز شایسته ندانسته‌ام که بر تلاش‌های خود، نام «خدمت به جامعه» را بگذارم یا خود را «خدمتگزار جامعه» بدانم. بلکه برعکس، این «جامعۀ بزرگ بشریت» بوده که به من خدمت کرده و مرا مدیون خود ساخته است. چراغی در سر راهم گذاشت تا در تاریکی‌های شب، گم نشوم. آنچه کرده‌ام و می‌کُنم برای ادای این‌همه دینی است که به گردن دارم.»
داستان «بابا برفی»، یکی از آثار او برای کودکان است. این کتاب اول‌بار در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ و منتشر شد و در همان سال [سال ۱۳۴۹] دو جایزۀ «کتاب برگزیدۀ کتاب کودک در ایران» و «دیپلم افتخار یونسکو» را از آن خود کرد.
نقاشی‌های کتاب از «آلن بایاش» فرانسوی است. او که از تصویرگران معروف کتاب کودک است با بیش از چهار دهه زندگی در ایران با فرهنگ ایرانی آشنا بود. از این‌روست که تصاویر کتاب، گویا و هم‌سطح با تخیلات و تصورات کودکانی‌ست که در آن مقطع سنی، مخاطب نویسنده است.
کتاب «بابا برفی» در سال ۱۳۵۱، در یک صفحۀ گرامافون به‌شکل گفتاری ـ شنیداری، با موسیقی «احمد پژمان»، در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اجرا و منتشر می‌شود.
«بابا برفی»، قبل و بعد از انقلاب در ایران، بارها تجدید چاپ شده است. تصاویری که در این صفحه می‌بینید برگرفته از چاپ چهارم کتاب [سال ۱۳۶۱] است. من با تلاشی کردم، متاسفانه نسخه یا نمونه‌ای از چاپ‌های اولیه این کتاب را به دست نیاوردم.
ولی آنچه که با کمی دقت متوجه خواهید شد این است که در نقاشی‌های «آلن بایاش» فرانسوی، در این کتاب تصویری از چهار دختربچه‌ای که نام‌شان هم در متن داستان آمده نمی‌بینیم. شاید هم در چاپ‌های بعد از انقلاب حذف شده باشد.
به‌جز حذف تصویر دختربچه‌ها در نسخۀ چاپی کتاب، مورد دیگر نام چند نفری از بچه‌های این قصه بود که در نمونۀ گفتاری ـ شنیداری آن تغییر کرده است. حمید [کوروش]، حامد [آرش]، کاظم [کامبیز]، مریم [میترا] و سارا [سودابه] شده است. حذف بعضی از تشبیهات در متن کتاب البته قابل درک است. مثل: «درخت‌ها را سرما زده بود، سبزی‌شان از بین رفته بود، مثل شاخ بُز، خشک و قهوه‌ای رنگ شده بودند.»
و بالاخره یک نکتۀ جالب و آن‌هم اینکه: «ثمین باغچه‌بان» [پسر «جبار باغچه‌بان»] را اکثر ما بیشتر با «رنگین‌کمان» می‌شناسیم. مجموعه‌ای از اشعاری کودکانه که او سرود و با آهنگ‌های همسرش «اِولین باغچه‌بان»، ترانه شد.
در آخرین بند از ترانۀ «پنج تا نقاشی» در این مجموعه آمده است:
«این آدم برفی، جلو تنور، بس‌که نون پخته، آتیش گرفته. کی دیده که برف آتیش بگیره؟ بارون فروردین برفا رو شُشته.»
و حتما به‌خاطر دارید و می‌دانید که: «ثمین باغچه‌بان»، مجموعه ترانه‌های «رنگین‌کمون» را به پدرش «جبار باغچه‌بان» [نویسندۀ قصۀ بابا برفی] تقدیم کرده است. تصویر آدم برفی‌ای که جلو تنور نان می‌پزد شاید که از گذشته‌ها و کودکی او می‌‌آید، شب‌هایی که پدر، قصۀ «بابا برفی» را برایش تعریف می‌کرده است.
* * *
«بابا برفی» در شکل نوشتاری (PDF)
* * *
فهرست آثار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (۱۳۵۷ ـ ۱۳۴۴)
* * *
شما هم حتما دقت کرده‌اید شعر اغلب تصنیف‌های اصیل و سنتی برگرفته از اشعار شاعران کلاسیک و متقدم ایران است. در یک نگاه کلی به مجموعه‌ی این ترانه‌ها نام سه شاعر بیشتر به چشم می‌خورد. مولانا با ابیاتی از دیوان شمس او؛ سعدی و غزلهای عاشقانه‌اش، و حافظ شیرازی.
ادامه خواندن قول و غزل حافظ در ساز و نوای نغمه‌پردازان (فهرست)