این‌روزها همانطور که خوانده و می‌دانید و خبردار شده‌اید، کتاب زندگی‌نامۀ «بهرزو وثوقی» بازیگر توانا و مشهور سینمای ایران، بعد از مدت‌ها انتظار چاپ و منتشر شد. کتاب به نثر و نوشتار «ناصر زراعتی» است که خود دستی در داستان‌نویسی معاصر و نقد فیلم دارد.
برخلاف بازیگران سینمای اروپا و آمریکا که در مرحله‌ای از زندگی، به نوشتن بیوگرافی و شرح جزییاتی از زندگی و فعالیت‌های هنری خود می‌پردازند، متاسفانه در ایران ایده و یا فکر اینکه هنرمندان نیز شرح حال و زندگی‌نامه‌ای از خود بنویسند و بگذارند، نبوده و نیست.
گرچه سابقۀ آشنایی ایرانیان با مقولۀ فیلم و سینما به دوران مظفرالدین‌شاه قاجار می‌رسد، و علاقه‌ای که می‌دانیم از همان آغاز برای ساختن فیلم و آموزش هنر بازیگری وجود داشته و حافظۀ تاریخ سینمای ایران که نام صدها هنرمند را در خود دارد.
در ایران جدا از چند کتاب و مجموعه‌ای که بیشتر حاوی یک مصاحبۀ بلند، همراه با چند مقاله به قلم صاحب‌نظران و منتقدان فیلم در معرفی و ارزیابی کارنامۀ عمدتا کارگردان‌های سینما، مانند «داریوش مهرجوئی»، «پرویز کیمیائی» و «امیر نادری» به چاپ رسیده، تنها یک مورد زندگی‌نامه از بازیگران سینما وجود دارد که آنهم به همت «هوشنگ گلمگانی» و در بارۀ «عزت‌الله انتظامی» با عنوان «آقای بازیگر» چاپ و منتشر شده است.
«زندگی‌نامه بهروز وثوقی» شاید دومین کتاب از این دست، و اولین کتابی است که در خارج از کشور به چاپ می‌رسد. راوی تمام ماجراهای این کتاب «بهروز وثوقی» است و کاتب آن «ناصر زراعتی». متن روان کتاب و تسلسل منطقی و جذاب حوادث آمده در آن البته که مایه از ذوق و تجربۀ «ناصر زراعتی» می‌گیرد.
اما این هم ناگفته نماند که: کتاب با همۀ انتظاری که علاقه‌مندان برای انتشار آن داشتند، آنچنان که باید انتظار اهل فن و آشنا به کتاب را برآورده نمی‌کند. نمونۀ مشخص آن، مثلا فهرست اعلام کتاب که نه تنها مغایر با اصول تثبیت شدۀ آن است، بلکه نوعی بدعت‌گذاری حیرت آور و دور از باور به‌نظر می‌رسد تا نوآورئی در شیوه و رسم این کار.
دیگر اینکه مثلا خوب می‌بود اگر به نوعی قلم کاتب [ناصر زراعتی] در متن و نوشتار کتاب، با زبان و لحن راوی [بهروز وثوقی] برای خواننده مشخص و نمایان می‌شد. نقیصه‌ای که البته به حروف‌چین و «ناشر» کتاب برمی‌گردد تا به راوی یا کاتب روایت.
البته همانطور که می‌دانید، تا به حال مطالبی در نقد و بررسی این کتاب از سوی اهل فن و قلم در اینجا و آنجا نوشته و منتشر شده، و شک نیست که در آینده نیز، باز هم مقالاتی در این باره نوشته و انتشار خواهد یافت.
من راوی این حکایت که نه به شیوۀ اهل فن، نوشتن نقد کتاب می‌داند و نه به سیاق اهل نظر نگاشتنی چنین و چنان می‌تواند اما، این کتاب را مثل خیلی از علاقه‌مندان به این بازیگر، از شروع تا پایان خواندم و در جای جای آن نکات جالبی به نظرم آمد که نوشتن آنها در اینجا بیشتر برای خالی نماندن این عریضه هست تا هر چیز دیگر.
* * *
ادامهٔ نوشتار را در لینک‌های زیر بخوانید:
• تورقی در کتاب زندگینامهٔ بهروز وثوقی (۱)
• تورقی در کتاب زندگینامهٔ بهروز وثوقی (۲)
• تورقی در کتاب زندگینامهٔ بهروز وثوقی (۳)
• تورقی در کتاب زندگینامهٔ بهروز وثوقی (۴)
• تورقی در کتاب زندگینامهٔ بهروز وثوقی (۵)
* * *
از «بهروز وثوقی» در این سایت:
• تک‌گویی «بهروز وثوقی» در صحنه‌ای از فیلم «طوقی»
• تک‌گویی «بهروز وثوقی» در فیلم «سوته‌دلان» (بخش اول)
• تک‌گویی «بهروز وثوقی» در فیلم «سوته‌دلان» (بخش دوم)
• که عشق آسان نمود اول (تجربۀ نخستن عشق نوجوانی)
• «سنگ صبور» نوشتهٔ «صادق هدایت» با صدای بهروز وثوقی»
• «آهو و پرنده‌ها» نوشتهٔ «نیمایوشیج» با صدای «بهروز وثوقی»
• یادی از «شهرزاد»، شاعر، نویسنده، و رقصندۀ فیلم‌های فارسی
• کارآگاه «بهروز وثوقی»، بد مستی «فریدون مشیری» و یک دهن غزل خراباتی!
* * *