و اما آگاهی از داستانِ پیدایش یا ماجرایی که باعث سرایش و شکل گرفتن ترانه‌ای شده است هم جذابیت و لطف خودش را دارد.
حکایت ترانه «دوستت دارم میدونی» (سوسن)
«سعید دبیری» به عنوان ترانه‌سرا کارنامه‌ی پُر و پیمانی دارد. ترانه‌هایش در کیفیت هم متنوع است. از زمستون [افشین مقدم]، فرنگیس [سیاوش قمیشی]، قلک چشات [سیمین غانم]، پرنده [گوگوش]، تا ترانه‌ی «دوستت دارم» با صدای سوسن که به قول خودش «قافیه مافیه هم نداشت!» داستان چگونگی سرودن این ترانه را از زبان خود او بشنوید.
ترانه‌هایی با صدای «رامش» و دیگران
برای بسیاری از ما نام ترانه‌ی «نماز»، یادآور اجرای آن توسط. دو خواننده‌ی نام‌آشناست. یکی «فریدون فروغی»؛ و دیگری با صدایی که به‌قول شهیار قنبری ـ سراینده‌ی شعر ترانه‌ی نماز ـ. مثل هیچ صدایی نیست. صدای رامش.
خاطره‌ای از دیدار غلامحسین ساعدی و بزرگ علوی
در تابستان سال ۱۹۸۴ [۱۳۶۳] [غلامحسین] ساعدی تلفن کرد و خبر داد که بزرگ علوی از سوئیس به پاریس می‌آید و سه چهار روزی مهمان او خواهد بود. از من خواست که در آن مدت سر کار نروم و تمام وقت با او باشم که به تنهایی از عهده‌ی پذیرایی او برنخواهد آمد. روز موعود ساعت ۹ صبح به خانه‌ی ساعدی رفتم.
پرویز وکیلی: ترانه‌سرای پیشقدم، راهگشا
از زمان «شیدا» که سرآغاز ترانه‌سرایی در موسیقی معاصر ایران است تا امروز چه بسیار ترانه‌سرایانی که به ذوق‌ورزی و توانایی‌شان، ترانه‌هایی متنوع سروده‌اند. سروده‌هایی که با آهنگ و صدای خوانندگان مختلف، بضاعت موسیقی ما در دوره‌های مختلف شده‌اند. از ترانه‌سرایانی که به موسیقی معاصر غنا بخشید یکی هم پرویز وکیلی بود و نمونه‌هایش ترانه‌هایی که ویگن از او خواند.
افسانه‌ی تلخ مردی که رنج می‌برد!
حکایت ترانه‌ی «افسانه‌ی تلخ» سروده‌ی «فروغ فرخزاد» با صدای «الهه» و «مینو جوان» در فیلم «مردی که رنج می‌برد» ساخته‌ی «محمدعلی جعفری» در دهه‌ی سی خورشیدی.
حکایت ترانه «شانه» (پوران شاپوری)
در دنیای موسیقی هر از چندی آهنگ ترانه‌ای از حسن استقبال مردم در جایی از جهان به شهرت می‌رسد؛ چنان‌که ترانه‌سرایانی در کشورهای دیگر هم شعری به زبان خود بر همان آهنگ می‌گذارند و خواننده‌ای هم آن را اجرا می‌کند. در ایران پیشینه‌ی بسیاری ترانه‌هایی از این‌دست به آهنگ‌های عربی و یونانی می‌رسد.
حمید مصدق: من اگر بنشینم، تو اگر بنشینی . . (صدای شاعر)
قصه‌ی ما
(برگرفته از منظومه: آبی، سیاه، خاکستری)
شعر: حمید مصدق
آهنگ: سیمون
خواننده: ستار
این دکلمه ترانه در ساندکلود [+]
دو «شبانه» و «مُحاق» برای «ساعدی»
از سروده‌های مشهور «احمد شاملو» یکی هم آن دو «شبانه»ای است که بعدها «اسفندیار منفردزاده» بر آنها موسیقی نوشت و ما آنها را با صدای «فرهاد مهراد» به یاد می‌آوریم.
محمدرضا شجریان: پر کن پیاله را
سرودهٔ «جادوی بی‌اثر» از زنده‌یاد «فریدون مُشیری» را بیشتر با مطلع آن [پُر کُن پیاله را] می‌شناسیم. این شعر اولین‌بار در اوایل دههٔ ۵۰ در برنامهٔ شمارهٔ ۷۷ «گل‌های تازه» [به سرپرستی هوشنگ ابتهاج]، با آهنگی از ساخته‌های «فریدون شهبازیان» و صدای «محمدرضا شجریان» اجرا شد. تکنوازی و جواب آواز در این اجرا از «حبیب‌الله بدیعی» [نوازندهٔ ویولُن] و دکلمهٔ شعر با صدای «آذر پژوهش» است.